Λόγος στην τελετή ονοματοδοσίας των αιθουσών του 2ου Γυμνασίου-Λυκείου Θεσσαλονίκης

Αξιότιμοι προσκεκλημένοι, καθηγητές του Σχολείου μας, αγαπητές και αγαπητοί γονείς και παιδιά, αγαπητές και αγαπητοί διαχρονικά απόφοιτοι, φίλες και φίλοι του 2^ου Γυμνασίου-Λυκείου Θεσσαλονίκης ‘ΙΚΤΙΝΟΣ’, εκλεκτοί μας προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι.

Καλωσορίσατε στην εκδήλωση για την ονοματοδοσία των αιθουσών του Σχολείου μας, με ονόματα αποφοίτων του, οι οποίοι τίμησαν διαχρονικά την πόλη μας, την πατρίδα μας και κάποιοι και τον κόσμο όλο.

«Θεέ μου, φύλαγέ μου αυτά που έχουν πεθάνει», λέει η μεγάλη μας ποιήτρια Κική Δημουλά.

«Θεέ μου, φύλαγε μας αυτά που δεν θα πεθάνουν ποτέ», λέω εγώ, τολμώντας να παραφράσω αιρετικά τους μεγάλους της στίχους.

Είναι μεγάλη τιμή και χαρά για τα μέλη του Δ.Σ. μας και εμού προσωπικά, μια ιδέα που είχαμε κάποιοι από εμάς το 2012, να γίνεται σήμερα πραγματικότητα. Η ανωνυμία των αιθουσών, οι οποίες θα αποβάλλουν σήμερα την ψυχρότητα και την τυπικότητα των αριθμών τους (1,2,3 κλπ) και θα βαπτιστούν με ονόματα ανθρώπων που κόσμησαν διαχρονικά τον χώρο τους, έχει έναν πολύ φορτισμένο, συμβολικά και συναισθηματικά, χαρακτήρα.

Από αυτό το υπεραιωνόβιο Σχολείο, που διάγει το 101^ο έτος της ζωής του, από αυτό το αναπόσπαστο στοιχείο της νεότερης ιστορίας της πόλης μας, έχουν αποφοιτήσει διαχρονικά μεγάλες μορφές της Τέχνης, της Επιστήμης, του Πολιτισμού και της εν γένει Κοινωνικής Ζωής και Προσφοράς προς την Πατρίδα μας. Εκατοντάδες πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, πεφωτισμένοι άνθρωποι, επιστήμονες που προσέφεραν και προσφέρουν στην κοινωνία μας γνώση και πολιτισμό, χιλιάδες καταξιωμένοι πολίτες σε κάθε χώρο και παρόντες σε κάθε έκφανση της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτιστικής και πολιτικής ζωής αυτού του τόπου, σ’ αυτό τον χώρο φοίτησαν, αποφοίτησαν και συνέβαλαν στη διαμόρφωση της σύγχρονης Θεσσαλονίκης, της Ελλάδας και παντού στον κόσμο όλο.

Ο ΙΚΤΙΝΟΣ επέλεξε οκτώ από αυτούς, τον Μανόλη Ανδρόνικο, τον Μ. Καραγάτση, τον Γιώργο Βαφόπουλο, τον Ντίνο Χριστιανόπουλο, τον Απόστολο Βακαλόπουλο, τον Παναγιώτη Σπύρου, τον Τάκη Βαρβιτσιώτη και τον Κώστα Βουτσά, δίνοντας το όνομά τους σε αντίστοιχες αίθουσες του Σχολείου, ως μία πρώτη συμβολική, όπως προείπα, κίνηση αναγνώρισης του έργου τους. Είναι ονόματα που καλύπτουν όλο το φάσμα της ζωής μας και σε κάθε επίπεδο.

Δεν είναι μόνον η απότιση φόρου τιμής στους ανθρώπους αυτούς. Είναι το φορτίο που το κάθε όνομα κουβαλούσε και κουβαλάει, το φορτίο που εναπόθεσε στο σώμα και στο πνεύμα της πόλης μας, της χώρας μας και της κοινωνίας μας διαχρονικά. Είναι η παρακαταθήκη που μας άφησαν σε κάθε επίπεδο, αρχαιολογικό, λογοτεχνικό, ποιητικό, επιστημονικό και αναψυχικό, ώστε εμείς και οι επόμενοι από μας, να έχουν τα ευγενή αυτά φορτία, ως σημείο αναφοράς. Οι άνθρωποι αυτοί, ζώντες και τεθνεώτες, συνέβαλαν, ο καθείς με τον τρόπο του, στο να ζούμε εμείς καλύτερα, να μορφωθούμε καλύτερα, να είμαστε πιο περήφανοι ως Έλληνες, να είμαστε υγιέστεροι και ευθυμότεροι.

Η τοπωνυμία και η τοποσημία πλέον των πρώτων οκτώ αιθουσών, παίρνει μία άλλη διάσταση και γίνεται υποσυνείδητα, κυρίως στις επόμενες γενιές, ένα σημείο αναγνώρισης, ένα μαθητικό τοπόσημο στην μικροκλίματα της σχολικής τους ενασχόλησης. Είμαι σίγουρος ότι θα αποτελέσει ένα θετικό στίγμα στην εξάχρονη μαθητική τους ζωή, οσμώνοντας άρρηκτα τη μνήμη των οκτώ μεγάλων μας αποφοίτων με την μαθησιακή τους καθημερινότητα. Όπως την ιστορική διαδρομή ενός οικισμού, μιας πόλης, ενός έθνους, την καθορίζουν δυο βασικές συνιστώσες: οι άνθρωποι και ο τόπος, έτσι και την εξάχρονη διαδρομή ενός Σχολείου, τη καθορίζουν ο χώρος και οι μαθητές. Ανάμεσα σ' αυτούς, υφαίνεται και δομείται η προσωπικότητα των μαθητών, καλλιεργείται η μόρφωσή τους, εκκολάπτεται ο πολιτισμός τους και γενικότερα αρχίζει να σκιαγραφείται η πολυσχιδής φυσιογνωμία των παιδιών, γυμνασιόπαιδων και λυκειόπαιδων.

Όπως λοιπόν ένας τόπος, δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία προβολή της ιστορίας στο έδαφος, έτσι και ένα Σχολείο, συλλαμβάνεται ως μία ολότητα μνήμης, ιστορίας, μύθου, λόγου, παιδείας και γνώσης. Υποβάλλει νοηματικούς κανόνες και όρια, δημιουργώντας παράλληλα νοηματικούς πυρήνες, οι οποίοι εκπέμπουν πολιτισμικά μηνύματα. Οι συναισθηματικοί δεσμοί των παιδιών ως προς αυτά, είναι πολύ ισχυροί και αυτό τα καθιστά ‘αιώνια’, ακόμη και όταν τυχόν αργήσουν οι δεσμοί αυτοί να εμφανιστούν, μέσα στην παραζάλη της τρυφερής τους ηλικίας, έως ότου ολοκληρωθούν ως κοινωνικές προσωπικότητες και τακτοποιήσουν την ζωή τους. Διότι οι άνθρωποι είναι οι μνήμες τους, η προσωπική λογοτεχνία του καθενός μας.

Με την έννοια αυτή, ο συμβολισμός της ονοματοδοσίας των αιθουσών, ξεφεύγει τελείως από μία τυπική εκδήλωση θεσμικού χαρακτήρα και παίρνει, έστω και αόρατες για πολλούς, διαστάσεις ιστορικής μνήμης, χαραγμένης ανεξίτηλα στο μυαλό όλων μας.

Μελετώντας τα έργα και τις ημέρες των οκτώ αυτών προσωπικοτήτων που σήμερα τιμούμε, διακρίνει κανείς στοιχεία σοφίας, ίχνη πονεμένης ευπρέπειας λόγου, ψήγματα καημών, παράπονα ζωής, αλλά πάντοτε διακρίνει κανείς δωρικά μεγαλεία συμπεριφορών.

Από το «Βρε Θανάση γιατί έκοψες το άλφα από μπροστά; Για ένα γράμμα χάνεις την αθανασία» του Χριστιανόπουλου, το «Όσο υπάρχουν ποιητές, τα  πουλιά θα πετούν και τα δέντρα θ’ ανθίζουν» του Βαρβιτσιώτη, το «Είναι λοιπόν, νεκρή η Θεσσαλονίκη; Έκλεισε ο μέγας τάφος, δίχως το δικό μου σώμα, κρατώντας μέσα του μονάχα, από τη μνήμη της μακρινής μου νιότης, μιαν υδρία δακρύων κι αίμα πηχτό ανεπούλωτων τραυμάτων;» του Βαφόπουλου, το «5.900 καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις, 4.218 θωρακοχειρουργικές και 932 αγγειοχειρουργικές, αλλά σημασία δεν έχει πόσους χειρούργησα, αλλά πόσους γλίτωσα από την επέμβαση» του Σπύρου, το «Γιατί η σύγχρονη ευπρέπεια εξοστρακίζει από τη ρητορική και το γραπτό λόγο την ονομασία των γλουτών; Μήπως στην αρχαία Ελλάδα ο όρος “καλλίπυγος” δεν ήταν ανώτατος έπαινος ομορφιάς; Αφού και σε θεούς χαριζόταν και ναοί και αγάλματα ήσαν γνωστοί μ’ αυτή την προσωνυμία» του Καραγάτση, το «Πραγματικά, ένα βράδυ ολόκληρο, έχω κάνει διάλογο με τα πρώτα πέντε μικρά κεφαλάκια που βρήκα. Όλη τη νύχτα μιλούσα μαζί τους. Όλη τη νύχτα, κυριολεκτικά, διαλεγόμουν μ’ αυτά τα πέντε κεφαλάκια» του Ανδρόνικου, το «Το σινάφι σε ανακαλύπτει, το κοινό σε αποκαλύπτει, αλλά η διάρκεια σε καθιερώνει. Μη βγεις στο σανίδι και κάνεις επίδειξη του ταλέντου σου, άσε να το ανακαλύψουν οι θεατές» του Βουτσά ή το «Χρειάζεται συνεπώς, παράλληλη καλλιέργεια της εθνοκεντρικότητας, όχι ως σωβινιστική εχθρότητα, αλλά ως λυτρωτικό αντίβαρο στον οικουμενικό πολιτικό και πνευματικό οδοστρωτήρα που ισοπεδώνει το φρόνημα και εκθεμελιώνει τα σύνορα των ψυχών και των συνειδήσεών μας» του Βακαλόπουλου.

Αυτούς τους οκτώ λοιπόν σήμερα ο ΙΚΤΙΝΟΣ τιμά και σηματοδοτεί ανεξίτηλα με τα ονόματά τους ισάριθμες αίθουσες του Σχολείου μας, αφήνοντας πολλά περιθώρια στις μεταγενέστερες σειρές να ψάξουν στα αρχεία μας και να τιμήσουν και αυτές με τη σειρά τους, στις υπόλοιπες αίθουσες του Γυμνασίου και του Λυκείου, άλλους επιφανείς αποφοίτους, πρώην, νυν και επόμενους, όταν θα επέλθει το πέρας του χρόνου κι όταν οι ψυχές θα ταξιδεύουν στο επέκεινα.

«Γιατί οι άνθρωποι υπάρχουν απ’ τη στιγμή που βρίσκουνε μια θέση στη ζωή των άλλων. Ή ένα θάνατο για τη ζωή των άλλων», όπως λέει ο Τάσος Λειβαδίτης

Τελικά, αν το φιλοσοφήσει κανείς, το Σχολείο είναι ένα παλίμψηστο, που γράφουμε όλοι μας περνώντας από εκεί, ξύνοντας λέξεις και γραμμές. Όποιες θέλουμε, όπως θέλουμε και ενίοτε όποτε θέλουμε. Αλλά ό,τι και να χαράξει ο ποιητής, εμείς κι εσείς, οι εφήμεροι ένοικοι του Σχολείου μας δηλαδή, ό,τι θέλει θα απαγγείλει ο εντεταλμένος τελάλης των μέσων μαζικής ενημέρωσης και επικοινωνίας. Το παλίμψηστο, αγαπητά μου παιδιά, δεν το μουντζουρώνεις, το χαράζεις με τις λέξεις και τις ιδέες σου. Προστατεύστε λοιπόν το παλίμψηστο μας από ασχήμιες. Ας γίνουμε λοιπόν κι εμείς κι εσείς οι επόμενοι, τα παιδιά μας, οι καλοί τελάληδες των λέξεων και των γραμμών μας. Ίσως τότε και οι τελάληδες θα γίνουν καλύτεροι.

Τελειώνοντας, θέλω να πω στα παιδιά, ότι να ξέρουν πως το Σχολείο είναι ένα ταξίδι στο δρόμο προς την Ιθάκη, όπως λέει και ο μέγας Καβάφης. Κι όταν φτάσεις, αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε. Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα, ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.

Οι οκτώ τιμώμενοι, ό,τι είχαν να πουν, το είπαν και το λένε ακόμη. Χάραξαν με τις πράξεις τους και τη σοφία τους το σχολικό μας παλίμψηστο. Ας μην το μουντζουρώνουμε εμείς, είτε ως κέλυφος, είτε ως περιεχόμενο.

Για τα φθινόπωρα, τα κύκνεια, τις υδροροές των ερώτων, την αλληλοκτονία των ωρών, των αγαλμάτων την φερεγγυότητα, ό,τι είχαν να πουν οι οκτώ, το είπαν και το λένε, όπως λέει η Κική Δημουλά. Σε μας και κυρίως σε σας τους μαθητές, σε σας πλέον ο Λόγος. Τιμήστε τους, τιμώντας και κρατώντας τον Λόγο σας.

Κλείνοντας οριστικά και αμετάκλητα τον μακρόσυρτο λόγο μου και αφού σας ευχαριστήσω όλες και όλους για την παρουσία σας και την τιμή που μας κάνετε, σε μας του ΙΚΤΙΝΟΥ, αλλά κυρίως στο Σχολείο μας, θα πρότεινα, αντιστρέφοντας την τυπική έκφραση του «Να κρατήσουμε ενός λεπτού σιγή», να παραφράσω και πάλι έναν στίχο της Λιλής Ζωγράφου και να σας καλέσω να κρατήσουμε «Ενός λεπτού κραυγή, ενός λεπτού αρμονική κραυγή χειροκροτήματος», στη μνήμη των τεθνεώτων και στην υγεία των ζώντων τιμωμένων σήμερα εδώ.

Σας ευχαριστώ θερμά