ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΩΣ ΦΥΤΩΡΙΟ
ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗΣ, ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΚΑΙ
ΑΞΙΟΚΡΑΤΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ
Γιώργος Ι. Συνεφάκης
Απόφοιτος του Β’ Γυμνασίου
Αρρένων το 1969
Τέως Πρόεδρος του Συλλόγου αποφοίτων του 2ου ΓΕΛ
«ΙΚΤΙΝΟΣ»
Εισήγηση στο πλαίσιο του Εrasmus+:
“Promote Integrated
Environment to Guarantee Refugees Acceptance”.
2ο ΓΕΛ Θεσσαλονίκης – 20 Μαρτίου
2017
Περιποιεί τιμή για μένα που η Οργανωτική Επιτροπή, στο πλαίσιο του διαλυκειακού
ευρωπαϊκού προγράμματος Εrasmus+:“Promote Integrated Environment to Guarantee Refugees Acceptance”, ή επί το ελληνικότερον "Προάγω ένα διαπολιτισμικό (ή ολοκληρωμένο)
περιβάλλον που να εγγυάται την αποδοχή των προσφύγων", μου ανέθεσε να
κάνω μία εισήγηση με θέμα σχετικό με την Δημοκρατία και το Σχολείο. Ελπίζω ότι
η επιλογή του προσώπου μου, έγινε περισσότερο λόγω της ιδιότητάς μου ως
αποφοίτου του Σχολείου αυτού -το 1969- και ως διατελέσαντος Προέδρου του
Συλλόγου αποφοίτων του 2ου ΓΕΛ «ΙΚΤΙΝΟΣ» -2012-2015- και
δευτερευόντως λόγω της ιδιότητάς μου ως πανεπιστημιακού δασκάλου. Το λέω αυτό,
διότι αναπόφευκτα η εισήγησή μου θα είναι φορτισμένη συναισθηματικά, τόσο από
τις αναμνήσεις μου της εποχής που ήμουν μαθητής εδώ στο τότε Β’ 6τάξιο Γυμνάσιο
Αρρένων, όσο και το ότι απευθύνομαι σε μαθητές του Σχολείου μου, καθώς και σε φίλους
μαθητές από Ιταλία, Βέλγιο και Γερμανία, οι οποίοι επισκέπτονται την φιλόξενη
χώρα μας.
Επέλεξα όχι τυχαία τον τίτλο "Το
Σχολείο ως φυτώριο δημοκρατικής, κοινωνικής και αξιοκρατικής συνείδησης",
διότι κυριολεκτώντας απόλυτα, πιστεύω ακράδαντα ότι αυτός είναι ο ρόλος του
Σχολείου. Να δημιουργήσει στους μαθητές δημοκρατική, κοινωνική και αξιοκρατική
συνείδηση, δηλαδή μία σύνθετη συνείδηση-βασικό πυλώνα, επί του οποίου
στηρίζεται μία ευνομούμενη πολιτεία. Το Σχολείο (πάντα με το Σ κεφαλαίο), είναι
ο χώρος όπου διαμορφώνεται κατά την διάρκεια της εφηβείας ο χαρακτήρας των
παιδιών. Στην κρίσιμη αυτή ηλικία των παιδιών, όπου βιολογικά μιλώντας, τα
αγόρια ανδρώνονται και τα κορίτσια γίνονται ολοκληρωμένες γυναίκες,
διαμορφώνεται (μαζί φυσικά με την οικογενειακή αγωγή) κατά σημαντικό μέρος και
ο χαρακτήρας τους.
Θα ήθελα να αποσαφηνίσω αρχικά δύο βασικές έννοιες, οι οποίες αφορούν
άμεσα την έννοια του Σχολείου. Την έννοια της εκπαίδευσης και εκείνη της
παιδείας:
Η εκπαίδευση, με την ευρεία έννοια του όρου, περιλαμβάνει
όλες τις δραστηριότητες που έχουν σκοπό την επίδραση με συγκεκριμένο τρόπο στη
σκέψη, στο χαρακτήρα και στην αγωγή του ατόμου. Από τεχνικής πλευράς, με τη
διαδικασία της εκπαίδευσης αποκτώνται συγκεκριμένες γνώσεις, αναπτύσσονται δεξιότητες και ικανότητες και
διαμορφώνονται αξίες.
Η λέξη εκπαίδευση, προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα εκπαιδεύω που σημαίνει ανατρέφω από παιδική ηλικία, μορφώνω, διαπαιδαγωγώ.
Συνοψίζοντας, εκπαίδευση είναι η οργανωμένη διαδικασία,
με την οποία και μέσα από την οποία τα κράτη προσφέρουν τα μορφωτικά αγαθά
στους πολίτες τους και προπάντων στους νέους ανθρώπους.
Η έννοια της Παιδείας δεν είναι εύκολο να οριστεί, είναι πάντως το μέγιστο μάθημα, το οποίο δεν
διδάσκεται όπως τα άλλα μαθήματα, δεδομένου ότι δεν έχει συγκεκριμένο
περιεχόμενο και οργανωμένη δομή, ούτε περιέχεται σε σχολικά εγχειρίδια. Ωστόσο, παρ' όλο που δεν διδάσκεται, απορρέει από τη
διδασκαλία ή, ορθότερα, απορρέει κατ' εξοχήν από τη διδασκαλία. Απορρέει από τη
διαδικασία κατά την οποία δάσκαλοι, μαθητές και μορφωτικές αξίες βρίσκονται σε
μια αμφίδρομη και πολύδρομη αλληλενέργεια, η οποία εκπηγάζει από βάθη όπου
σβήνουν το εγώ κι εσύ, το ατομικό, το εθνικό, το θρησκευτικό, το φυλετικό, το
χρωματικό, όλα τα εγώ κι εσύ που χωρίζουν τους ανθρώπους. Παιδεία είναι αυτό
που ενώνει τον κόσμο και από την οποία αναδύεται η φωνή της ηθικής, η οποία
ορίζει την ανθρώπινη ποιότητα. Είναι η καλλιέργεια της προσωπικότητας ενός ανθρώπου σε όλους τους τομείς.
Το Σχολείο είναι ένας εκπαιδευτικός θεσμός, που σκοπό έχει την παροχή μόρφωσης και
αγωγής των παιδιών και των εφήβων, μέσω της συστηματικής διδασκαλίας συγκεκριμένων
μαθημάτων και
που λειτουργεί με βάση ένα επίσημα αναγνωρισμένο πρόγραμμα.
Ιστορικά, η έννοια της
ομαδοποίησης των μαθητών σε συγκεκριμένες τοποθεσίες για να «μάθουν», υφίσταται από την εποχή των κλασικών χρόνων
της ελληνικής αρχαιότητας. Η Ακαδημία
του Πλάτωνος και η Περιπατητική Σχολή, αποτελούσαν οργανωμένα δημόσια εκπαιδευτικά
ιδρύματα, κατ' αντίθεση της κατ' οίκον ιδιαίτερης διδασκαλίας, την οποία
επιτελούσαν οι παιδοτρίβες.
Επίσης οργανωμένα σχολεία βρίσκονται και σε άλλες χώρες της Άπω Ανατολής (Κίνα,
Ινδία κλπ.). Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είχε από το 425 μ.Χ. εκπαιδευτικό
σύστημα που ξεκινούσε από τη στοιχειώδη εκπαίδευση, η οποία ήταν μάλιστα και προαπαιτούμενο
για τους στρατιωτικούς. Επομένως, υπήρχε το ιστορικό υπόβαθρο, ώστε να
αναπτυχθεί, να αναπτύσσεται και να εξελίσσεται διαρκώς ο θεσμός του Σχολείου.
Τα 400 χρόνια της κατοχής του σημερινού ελληνικού εδάφους από τους Οθωμανούς,
ανέκοψε την ιστορική συνέχεια του σχολικού θεσμού. Ωστόσο, υπήρξαν Κοινότητες,
που μέσα στο πλαίσιο της αυτοδιοίκησής τους, δημιούργησαν από τον 16ο
έως και τον 19ο αιώνα, τοπικά σχολεία για τα παιδιά τους,
προσφέροντας εκπαίδευση και γνώση. Ωστόσο, πάντα λειτούργησε στο κάθε σπίτι το Παιδαγωγείο της θεάς Εστίας, δηλαδή το τζάκι
του παππού, που επί αιώνες ήταν ο χώρος όπου η λαϊκή σοφία μεταλαμπάδευε την
γνώση στα παιδιά και φώτιζε όλη την οικογένεια.
Σημαντικότατος σταθμός για
την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση κατά τον 20ο αιώνα στην
Ελλάδα, υπήρξε το 1929, επί πρωθυπουργίας Ελευθερίου Βενιζέλου και υπουργού Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου. Με
την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1929 από τον μέγα παιδαγωγό Αλέξανδρο Δελμούζο, διαμορφώνονται δύο
εξαετείς κύκλοι σπουδών, στις μικρές κωμοπόλεις ιδρύονται διτάξια ημιγυμνάσια
και κατώτερα επαγγελματικά σχολεία (γεωργικά, εμπορικά, βιομηχανικά,
οικοκυρικά). Το 1930 ο Γεώργιος Παπανδρέου,
ως υπουργός παιδείας της κυβέρνησης Βενιζέλου, κλείνει δάνειο της Ελληνικής
κυβέρνησης με Σουηδική εταιρία για τις ανάγκες της παιδείας. Με το δάνειο αυτό
μέσα σε δύο χρόνια 1930-32 ανεγέρθηκαν 145 διδακτήρια και αποπερατώθηκαν άλλα
1375. Έτσι, προστέθηκαν στην εκπαιδευτική υποδομή της χώρας 7376 αίθουσες. Από
τότε και παρά τις επιμέρους διαχρονικές αλλαγές του εκπαιδευτικού συστήματος,
ισχύει κατά βάση και με μικρές η και μεγάλες διαφοροποιήσεις, η ίδια δομή της
πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην χώρα μας.
Την περίοδο αυτή, ο
εμπνευσμένος αρχιτέκτονας Νικόλαος Μητσάκης σχεδιάζει αυτό το Σχολικό μας
συγκρότημα, το πρώτο της ελεύθερης Θεσσαλονίκης μετά το 1912, το οποίο
θεμελιώνεται το 1931 και ξεκινά την λειτουργία του το 1933. Το σχολικό
συγκρότημα της Ικτίνου θεωρείται πρωτοποριακό, με εξαιρετικό κτιριολογικό
πρόγραμμα και πρωτοποριακές εγκαταστάσεις για την εποχή του. Ακόμη και σήμερα
αποτελεί πρότυπο αρχιτεκτονικό έργο.
Οι Έλληνες λογίζονται
φιλεκπαιδευτικός λαός. Λόγω της αρχαιοελληνικής παράδοσης, λόγω της γεωπολιτικής
θέσης; Λόγω του γεωφυσικού αναγλύφου; Λόγω της ιδιαιτερότητας της ελληνικής γλώσσας,
η οποία επί Ελληνιστικών χρόνων ήταν η κυρίαρχη γλώσσα του δυτικού κόσμου; Όλα
αυτά μαζί δημιούργησαν μία έφεση προς μάθηση, που παρά τις τεράστιες διαχρονικές
ιστορικές αντιξοότητες, συνέβαλαν ώστε ο απλός λαός να είχε και να έχει περί
πολλού την μόρφωση και γενικότερα την παιδεία.
Αυτό ισχύει και από την
Μυθολογία μας ακόμη, εάν αυτή νοηθεί ως ένας διακριτός ‘επιστημονικός’ κλάδος
που ασχολείται με τη μελέτη των μύθων. Η μαγεία και η γοητεία της γλώσσας, της
φαντασίας και της ανθρωπομετρικής μορφής των θεοτήτων με τις καταλυτικές
κοσμογονικές τους και πολλές φορές ακραίες κοινωνικές τους παρεμβάσεις, εκπέμπουν
και διαμορφώνουν θεσμούς, ενώ καταγράφουν το ήθος της εποχής. Οι ιστορίες και
οι μύθοι, βασισμένοι στην παράδοση και τον θρύλο, ήταν προορισμένοι να
ερμηνεύσουν κοσμολογικά προβλήματα, φυσικά φαινόμενα, ανεξήγητα πολιτισμικά
κενά και ό,τι άλλο δεν μπορούσε να ερμηνευθεί ορθολογικά. Δεν είναι εξ άλλου
τυχαίο ότι εξέχουσα μορφή στο Δωδεκάθεο κατείχε η Θεά Αθηνά, κόρη του Δία, θεά
της σοφίας και της γνώσης. Ούτε είναι τυχαίο το ότι ο υπέροχος ναός του
Παρθενώνα, έργο του Ικτίνου, ένα από τα 7 θαύματα του κόσμου και παγκόσμιο
σύμβολο αρχιτεκτονικής τελειότητας, ήταν αφιερωμένος σ’ αυτήν.
Σήμερα, σε έναν κόσμο
ταχύτατα εξελισσόμενο, με πολιτικές και κοινωνικές ανακατατάξεις και αναταράξεις
που διαμορφώνουν νέες πραγματικότητες, η εκπαίδευση αποτελεί τον ισχυρότερο
μηχανισμό που διαθέτει η ανθρωπότητα για να ανταποκριθεί στα αιτήματα και τις
ανάγκες της νέας εποχής. Πέραν όμως από την παροχή των βασικών γνώσεων σε
συγκεκριμένα θεματικά πεδία, το Σχολείο είναι και ο σημαντικότερος χώρος
διαμόρφωσης των εφηβικών συνειδήσεων σε πολλαπλά επίπεδα.
Οι βασικές παράμετροι
της διαμόρφωσης των εφηβικών συνειδήσεων, τις οποίες πρέπει να εμφυσήσει το
Σχολείο στους μαθητές, πέρα από την παροχή των γενικών γνώσεων κατά θεματικές
ενότητες, είναι κατά την γνώμη μου οι εξής τρεις:
1.
Η δημοκρατική συνείδηση
Η Δημοκρατία
ετυμολογικά, είναι μία σύνθετη λέξη. Προκύπτει από τις λέξεις «Δήμος» και «Κράτος». Η λέξη Δήμος, σε αντιδιαστολή με
την μοναρχία, την αριστοκρατία και την ολιγαρχία, υιοθετήθηκε από τους
Αθηναίους περί τον 5ο αιώνα π.Χ και σημαίνει το σύνολο ή την
συνέλευση των ανθρώπων που έχουν πολιτικά δικαιώματα. Το Κράτος στην μυθολογία, ήταν υιός της Στυγός και
του Πάλλαντα και αδερφός της Βίας, του Ζήλου και της Νίκης. Προέρχεται ετυμολογικά από το ρήμα κρατ-έω,
κρατ-ώ, που σημαίνει κυριαρχώ, έχω δύναμη και την επιβάλλω. Επομένως, η
Δημοκρατία είναι η κυριαρχία του Δήμου, δηλαδή, είναι το σύνολο των πολιτών που
δέχονται να λειτουργούν ως ομάδα και ελεύθερα επιλέγουν την τήρηση των παρακάτω
αρχών:
Την αρχή της ισονομίας, δηλαδή ότι όλοι οι
πολίτες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο αλλά και ο νόμος απέναντι στον κάθε
πολίτη.
Την αρχή της ισοπολιτείας, όπου όλοι οι
πολίτες μετέχουν στις δημόσιες εξουσίες, αλλά το δικαίωμα αυτό πηγάζει από την
υποχρέωση της συμμετοχής.
Την αρχή της ισότητας ψήφου, όπου η συμμετοχή
κάθε πολίτη στην διαμόρφωση των αποφάσεων του δήμου, έχει ακριβώς την ίδια
βαρύτητα και το ίδιο αποτέλεσμα.
Την αρχή της παρρησίας και της ισηγορίας,
όπου ο κάθε πολίτης έχει την υποχρέωση και το δικαίωμα να εκφέρει ελεύθερα την
γνώμη του και αυτή να τελεί υπό την απόλυτη προστασία του δήμου.
Την αρχή της πλειοψηφίας, δηλαδή τον σεβασμό
των πολιτών στην θέληση της πλειοψηφίας και
Την αρχή της διαφάνειας, που αφορά στις
αποφάσεις, στις διαδικασίες και στους πόρους του δήμου. Οποιοσδήποτε πολίτης
έχει την δυνατότητα και την υποχρέωση να ελέγχει το δήμο
Είναι προφανές λοιπόν ότι σε μία ευνομούμενη πολιτεία,
το Σχολείο πρέπει να καλλιεργεί την υπέρτατη έννοια της δημοκρατίας, να εμβολιάζει
και να σφυρηλατεί τις εφηβικές ψυχές και συνειδήσεις με τις αρχές της, δηλαδή
με τις αρχές της ισονομίας, της ισοπολιτείας, της ισηγορίας, της παρρησίας
(δηλαδή την έκφραση της προσωπικής γνώμης με θάρρος και ειλικρίνεια), του σεβασμού της γνώμης
της πλειοψηφίας και της διαφάνειας.
Και όταν οι Δάσκαλοι έχουν το Δ κεφαλαίο και είναι λειτουργοί
και όχι απλώς επαγγελματίες της εκπαίδευσης, εμφυσούν αυτές τις αρχές με καταλυτικό
και ανεξίτηλο τρόπο στους μαθητές τους.
2.
Η κοινωνική συνείδηση
Συνείδηση είναι η
νοητική δυνατότητα ενός οργανισμού, η οποία του επιτρέπει, σε προέκταση των αισθήσεών
του, να γνωρίζει και να κατανοεί τον εαυτό του, το περιβάλλον του, τα
συμβαίνοντα γύρω του και μέσα του και να έχει κατά το δυνατόν την αίσθηση της θέσης
και της σημασίας του στον κόσμο, καθώς επίσης και την αίσθηση του αντίκτυπου
των πράξεών του.
Κοινωνική συνείδηση είναι «το
σύνολο των κανόνων, συνηθειών, πρακτικών και εν τέλει αξιών μιας κοινωνίας, που
εγγράφονται σε κάθε ατομική συνείδηση και συμβάλλουν καθοριστικά ώστε το κάθε
άτομο να αισθάνεται ως μέλος ενός ευρύτερου συνόλου». Να δημιουργείται δηλαδή
η συνείδηση στο άτομο, ότι ανήκει και συνυπάρχει σε μία κοινωνική ομάδα.
Χωρίς αυτή την
συνείδηση του κάθε ατόμου ως μέλους ενός κοινωνικού συνόλου, δηλαδή μέλους μιας
κοινωνίας, είναι αδύνατη η επιβίωση του, πόσω μάλλον η ευημερία αυτής της
κοινωνίας. Η κοινωνία δεν είναι άθροισμα ατόμων. Είναι και πρέπει να είναι ένα
συμπαγές πληθυσμιακό σώμα, με κοινές βασικές αξίες, κανόνες και κώδικες επικοινωνίας.
Η απόκτηση της
συναίσθησης και εν συνεχεία της συνείδησης του συν-ανήκειν και συν-υπάρχειν σε
μια κοινωνία από τα μέλη της, είναι απαραίτητη προϋπόθεση για τη συνοχή της
ίδιας της κοινωνίας. Η κοινωνική συνείδηση ας μην συγχέεται με την λεγόμενη
κοινωνική στάση, διότι την εμπεριέχει ως έννοια. Η κοινωνική στάση από μόνη της
φέρνει ενδεχομένως εφήμερα αποτελέσματα, η κοινωνική συνείδηση όμως αποτελεί
διαχρονική στάση ζωής.
Το Σχολείο είναι μια μικρή
κοινωνία. Επομένως, διέπεται και πρέπει να διέπεται από τους ίδιους κανόνες,
κώδικες και αξίες της ευρύτερης κοινωνίας. Η μόνη διαφορά συνίσταται στο ότι η
μικροκοινωνία αυτή των μαθητών είναι εφήμερη και εναλλάσσεται σταθερά, με
εισροές και εκροές μαθητών ετησίως. Ωστόσο, οι συνομήλικοι ζουν μαζί επί 6
χρόνια, τα πιο σημαντικά της διαμόρφωσης του χαρακτήρα τους. Χρόνια πολύτιμα,
χρόνια καθοριστικά, χρόνια μάθησης και φιλίας, χρόνια διεργασιών για την
απόκτηση και επαύξηση της κοινωνικής συνείδησης και την ανάπτυξη της
κοινωνικότητας, χρόνια επεξεργασίας ιδεών και σκέψεων, χρόνια ανακάλυψης της
συλλογικότητας και της συνεργασιμότητας. Χρόνια όμορφα, χρόνια ευαίσθητα,
χρόνια σφυρηλάτησης άρρηκτων σχέσεων ζωής, χρόνια παρέας, χρόνια γέλιου και χαράς,
χρόνια σκανδαλιάρικα και γεμάτα αθώες εφηβικές ζαβολιές.
Και όταν οι Δάσκαλοι έχουν το Δ κεφαλαίο και είναι
λειτουργοί και όχι απλώς επαγγελματίες της εκπαίδευσης, διαισθάνονται τα
χαρακτηριστικά αυτών των ηλικιών, τα αφουγκράζονται, τα ενστερνίζονται,
ενθαρρύνουν με τρυφεράδα αυτή την ατμόσφαιρα και λειτουργούν ως πυξίδα, συμβάλλοντας
με τις παρεμβάσεις τους στην αποσαφήνιση των εννοιών του ορθού δρόμου και στην
χάραξή του.
3.
Η αξιοκρατική συνείδηση
Η
αξιοκρατία, δηλαδή η κοινωνική καταξίωση σε κάθε τομέα και θεματική περιοχή,
απαιτεί και ίσες ευκαιρίες σε όλους, πράγμα που αποτελεί βασική αρχή του
δημοκρατικού πολιτεύματος. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι για την κατάληψη
των δημοσίων αξιωμάτων, βασικό ρόλο πρέπει να παίζουν οι ατομικές ικανότητες,
το προσωπικό κύρος και η «αρετή». Η «αρετή» αυτή βέβαια, έχει διαφορετικό
περιεχόμενο από ό,τι στα αριστοκρατικά ή ολιγαρχικά καθεστώτα, γιατί βασίζεται στις
ατομικές ικανότητες και το κύρος και όχι στην ευγενική καταγωγή ή την
οικονομική δύναμη. Είναι το ακριβώς αντίθετο της οικογενειοκρατίας και του
νεποτισμού, στοιχεία που θα έπρεπε να έχουν εξαλειφθεί με την κατάργηση της
απολυταρχίας, αλλά που ψήγματά τους -και όχι μόνον- υπάρχουν δυστυχώς ακόμη,
εμφανιζόμενα είτε υποδορίως, είτε καμιά φορά και απροκάλυπτα, σε κάθε επίπεδο
της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου.
Οι
άνθρωποι είναι μεν ίσοι μεταξύ τους, αλλά όχι όμοιοι. Υπάρχουν έμφυτες
καταβολές, ενδογενή δεδομένα και κληρονομικές προδιαθέσεις, στοιχεία τα οποία
προσδίδουν στον καθένα από εμάς μία αυτοτελή ατομικότητα. Αυτά τα στοιχεία
όμως, χρειάζονται σαφώς και εξ αρχής περιβαλλοντικούς ερεθισμούς, φυσικούς και
κοινωνικούς, γιά να αποκαλυφθούν, να αναδειχθούν και να εξελιχθούν, ώστε να
μετατρέψουν, κατά την αριστοτελική ρήση, την δύναμή τους σε ενέργεια.
Ένας από τους κοινωνικούς
παράγοντες που διαμορφώνουν και αποσαφηνίζουν την έννοια της αξιοκρατίας,
οδηγώντας την υποσυνείδητη αίσθηση του δικαίου που υπάρχει σε κάθε άτομο σε στάση
ζωής, θεσπίζοντας κανόνες συμπεριφοράς και δημιουργώντας αξιοκρατική συνείδηση,
είναι και τα στελέχη της εκπαίδευσης. Κανείς πολίτης, πόσω μάλλον μαθητής, δεν
μπορεί να εξέχει έναντι όλων των άλλων σε όλα τα γνωστικά πεδία που είναι
απέραντα. Άλλωστε, οι γνώσεις πολλαπλασιάζονται τόσο ραγδαία στις ημέρες μας,
ώστε κανένας να μη μπορεί να τις κάνει όλες δικές του. Η έφεση προς ενασχόληση
και εμβάθυνση σε συγκεκριμένους τομείς, είναι αποτέλεσμα όλων των παραγόντων
και παραμέτρων που προαναφέρθηκαν. Επομένως, είναι υποχρέωση των διδασκόντων να
εμφυσήσουν την έννοια του υγιούς συναγωνισμού και της ευγενούς άμιλλας στους
μαθητές, απομακρύνοντάς τους από την έννοια του κυνικού ανταγωνισμού, ο οποίος ειδικά
στην εποχή μας, δεν διέπεται από ιδιαιτέρως τρυφερούς και φιλικούς κανόνες.
Και όταν οι Δάσκαλοι έχουν το Δ κεφαλαίο και είναι λειτουργοί
και όχι απλώς επαγγελματίες της εκπαίδευσης, ξεχωρίζουν τις διαφορές μεταξύ
συναγωνισμού και ανταγωνισμού, τις αποσαφηνίζουν στους μαθητές τους,
λειτουργούν οι ίδιοι αξιοκρατικά ως προς αυτούς και θέτουν στέρεες βάσεις στις
συνειδήσεις τους, ώστε όταν βγουν μετά το Σχολείο στην ζωή, να έχουν αποκτήσει
μία ισχυρή συνειδησιακή θωράκιση ως προς τις κοινωνικές κακουχίες και
σκληρότητες που θα έχουν να αντιμετωπίσουν.
Το Σχολείο ως κέλυφος ζωής
Το Σχολείο δεν είναι μόνον
κτίρια, δεν είναι μόνον καθηγητές, δεν είναι μόνον μαθητές. Το Σχολείο δεν
είναι ένα άθροισμα όλων αυτών. Το Σχολείο είναι Ένα και είναι όλα αυτά μαζί.
Είναι ένα διαχρονικό κέλυφος ζωής. Είναι ένα παλίμψηστο (δηλαδή ένας πάπυρος ή
μία περγαμηνή, ξαναψημμένος και ξαναγραμμένος), όπου όλοι μας καταθέτουμε και
ξύνουμε επάνω του τα βιώματα της θητείας μας. Σε μας όλους, μαθητές και
καθηγητές, εναπόκειται η γραφή μας να είναι έστω και νοερά ανεξίτηλη, ώστε οι
μετέπειτα διαστρωματώσεις να μην καταστρέψουν τα ίχνη της και η μνήμη να
υπερβεί την αναπόφευκτη επανάχρηση του παπύρου. Ούτως ή άλλως, οι άνθρωποι
είναι οι μνήμες τους. Και η μνήμη είναι η λογοτεχνία του καθενός μας.
Το Σχολείο πρέπει να προσφέρει εκτός από εκπαίδευση και παιδεία.
Κυρίως παιδεία. Και οι δάσκαλοι της παιδείας είναι οι δάσκαλοι του κόσμου (όπως
τόνιζε ο αείμνηστος μέγας παιδαγωγός Χρίστος Τσολάκης), οι δάσκαλοι χωρίς
σύνορα, που υπερβαίνουν τους τεχνητούς φραγμούς των εθνών, των κρατών, των
θρησκειών, των φυλών, των χρωμάτων, της καταγωγής, της ιδεολογίας, του κοινωνικού
διαφορισμού. Οι δάσκαλοι κτίζουν το Σχολείο του Ανθρώπου, που κάτω από την
πλατιά του στέγη θα στεγάζει και θα αμβλύνει κάθε δυσκολία, ώστε μέσα από τις
διαφορετικότητες, τις ετερότητες και τις αντιθέσεις να προκύπτει η αρμονία, η
οποία προκύπτει από τα αντίθετα, όπως έλεγε ο Ηράκλειτος.
Ο
άνθρωπος της Παιδείας και όχι της απλής εξειδικευμένης Κατάρτισης, δηλαδή ο
καλλιεργημένος, ο μορφωμένος, ο άνθρωπος του οποίου ο χαρακτήρας, η σκέψη, η
ευαισθησία έχουν διαμορφωθεί, εκλεπτυνθεί και εμπλουτισθεί από τη γνώση, από το
καλό, από το ωραίο και από τον διάλογο του με τη ζωή και τη φύση, αυτός ο
άνθρωπος αποκτά τέτοια ωριμότητα πνευματική και ψυχική, ώστε μετά, με ευκολία
κατακτά ακόμη και τα πιο δύσκολα επαγγέλματα, τα οποία στο κάτω-κάτω θα
μπορούσαν να αποτελέσουν υπόθεση του Υπουργείου Εργασίας και όχι του Υπουργείου
Παιδείας.
Ας
γίνει λοιπόν το Σχολείο η ιστορική συνέχεια και μετεξέλιξη του Σχολείου του
τζακιού του παππού, δηλαδή της θεάς Εστίας το Παιδαγωγείο, που αιώνες φώτιζε
την οικογένεια. Ας γίνει το Σχολείο το αντίσωμα και το αντίδοτο της αναιδούς και
αναίσχυντης τηλεόρασης.
Κι
ας είναι οι Δάσκαλοι, με το Δ πάντα κεφαλαίο, πραγματικοί Παιδαγωγοί και όχι
παιδολόγοι. Έχουν την ευθύνη να προστατεύσουν τις παιδικές ψυχές από τις
αρνητικές προκλήσεις των καιρών και να ξεριζώνουν τα επικοινωνιακά ζιζάνια που
μας περιβάλλουν. Έχουν την ευθύνη να προστατεύσουν την γλώσσα μας, έχουν την ευθύνη
να αποδώσουν στην κοινωνία ψυχές πρωτίστως παιδευμένες, μορφωμένες και
σκεπτόμενες και δευτερευόντως τομεακά καταρτισμένες. Διότι ναι μεν η ανθρώπινη γνώση αποκτάται κυρίως με τη δραστηριότητα της
σκέψης που επιστήμη της είναι η λογική, αλλά εάν απομονωθεί αυτή η γνώση από
την κοινωνική συνείδηση και ευαισθησία, θα είναι μεν μία γνώση τεχνολογικά
επιχειρησιακή και επαρκής, αλλά θα είναι μία γνώση άφιλη, ψυχρή και
αποστειρωμένη, που θα τείνει και θα προσεγγίζει την κοινωνική αναισθησία, πολλές
φορές δε και τον κοινωνικό κυνισμό.
Σας ευχαριστώ θερμά για την προσοχή σας και εύχομαι καλή πρόοδο
στους μαθητές.
Γιώργος Ι. Συνεφάκης
Αρχιτέκτων-Πολεοδόμος, Πολυτεχνική Σχολή Α.Π.Θ. - Τμήμα
Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Τέως Πρόεδρος του Συλλόγου αποφοίτων 2ου ΓΕΛ
Θεσσαλονίκης «ΙΚΤΙΝΟΣ»
