Γεωργάκης Ολύμπιος (1772-1821) - Μία θυσία χωρίς ημερομηνία λήξης

Γιώργος Συνεφάκης

τέως Πρόεδρος του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης ‘Ο Γεωργάκης Ολύμπιος’

Γεωργάκης Ολύμπιος (1772-1821) - Μία θυσία χωρίς ημερομηνία λήξης

Ομιλία στις 2 Σεπτεμβρίου 2012 στο Λιβάδι

Είναι η 2^η φορά που οι τοπικές αρχές μου κάνουν την τιμή να με ορίσουν ομιλητή για τον στο ετήσιο μνημόσυνό του Ήρωα Γεωργάκη Ολυμπίου στο Λιβάδι μας. Και ελπίζω να είναι η τελευταία, όχι ειδικά για μένα, αλλά και για κάθε άλλον ομιλητή Λιβαδιώτη της διασποράς. Η άποψή μου είναι ότι το Λιβάδι μας, από το 1768 που δημιουργήθηκε το Αστικόν Σχολείον Λιβαδίου από τον Άνθιμο Ολυμπιώτη, είχε και έχει άξιους δασκάλους και καθηγητές, αλλά κυρίως και άξιους μαθητές, οι οποίοι μπορούν θαυμάσια να αυτοδιαχειρίζονται τέτοια θέματα. Θα πρέπει οριστικά και αμετάκλητα, τέτοιου είδους λόγοι σε ανάλογες εκδηλώσεις, να εκφωνούνται από ντόπιους. Επίσης ο Εξωραϊστικός Σύλλογος Λιβαδίου έχει αξιολογότατα μέλη που μπορούν να αναλάβουν και αυτά. Η παλιά μου πρόταση, τον πανηγυρικό να τον εκφωνεί ο μαθητής που θα γράφει την καλύτερη έκθεση κάθε χρόνο για τη ζωή και το έργο του Ήρωα και να βραβεύεται γι’ αυτήν, νομίζω ότι ήρθε η ώρα να επανεξεταστεί.

Όταν μου προτάθηκε καί την πρώτη φορά το 2007 καί σήμερα, να είμαι εγώ ο κεντρικός ομιλητής της φετινής εκδήλωσης στη μνήμη του Γεωργάκη Ολυμπίου, 191 χρόνια από την θυσία του στη Μονή του Σέκου, η πρώτη μου παρόρμηση ήταν να αρνηθώ, σκεπτόμενος ότι δεν είμαι ειδικός επί του θέματος επιστήμων, φιλόλογος ή ιστορικός. Αμέσως μετά όμως, σκέφθηκα ότι η μορφή και η θυσία του Ήρωα ανήκει σε όλους μας, ανεξαρτήτως επιστημονικής εξειδίκευσης, επαγγελματικής κατάρτισης, κοινωνικής προέλευσης, χωρικής καταγωγής, μορφωτικού επιπέδου ή όποιας κοινωνικής τάξης, πληθυσμιακής κατηγορίας και ταξινόμησης. Αποδέχθηκα λοιπόν με το σκεπτικό αυτό την πρόταση και συνέταξα μετά φόβου γνώσεως τις λίγες αυτές γραμμές που θα σας αναπτύξω, ευελπιστώντας στην επιείκειά σας.

Έχοντας παρακολουθήσει αρκετές φορές το τελετουργικό αυτό, διαπίστωσα ότι οι ενιαύσιες αναφορές την κάθε 1^η Κυριακή του Σεπτεμβρίου στην Άγια Μορφή του Γεωργάκη, έδιναν έμφαση κυρίως στο αμιγώς ηρωικό στοιχείο της βιογραφίας του, του επαναστατικού απελευθερωτικού αγώνα του και κυρίως του απίστευτα ηρωικού θανάτου του. Με τον τρόπο αυτό, σε κάθε λόγο για τον Γεωργάκη -και όχι μόνον από αυτόν τον άμβωνα της Παναγίας-, ίσως χάνονται κάποια βαθύτερα νοήματα που θα ενδιέφεραν περισσότερο τις νέες μας γενιές. Οι γενιές μας αυτές, φοβούμαι δυστυχώς ότι διδάσκονται την ιστορία του τόπου μας με τρόπο στερεοτυπικό και αφυδατωμένο, από βιβλία γραμμένα με τρόπους λογιστικής παράθεσης γεγονότων, τα οποία τα παιδιά διαβάζουν δίκην διαδικαστικής αγγαρείας, με απώτερο στόχο την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση και όχι την εμπέδωση των βαθύτερων νοημάτων που τέτοιας μορφής υπέρτατες θυσίες εμπεριέχουν.

Θα προσπαθήσω λοιπόν στον λόγο μου αυτό, να καταθέσω και να προσδώσω μία άλλη διάσταση στο θέμα, αφού φυσικά υπογραμμίσω εν τάχει τις βασικές πτυχές του βίου και της πολιτείας του Ήρωα Φιλικού. Την διάσταση της διαχρονικότητας της θυσίας του, όπως και όλων των άλλων επωνύμων και ανωνύμων ηρώων της Επανάστασης μας, καθώς και κατά πόσον το νόημά αυτής της θυσίας σήμερα, το έχουμε εμπεδώσει όλοι μας -και δεν εννοώ μόνον τους παρόντες-, εάν δηλαδή και κατά πόσον η θυσία αυτή έχει πιάσει τόπο, όπως λέει ο απλός λαός μας.

Ο εθνικός ήρωας Γεωργάκης Ολύμπιος καταγόταν από την ηρωική οικογένεια των Λαζαίων που είχαν έδρα το Λιβάδι και στη συνέχεια για 20 χρόνια τη Μηλιά Πιερίας, οπού οι Λαζαίοι έκτισαν σε ιδιόκτητη γη και τον περιβόητο Πύργο τους. Η φάρα των Λαζαίων προσέφερε στο βωμό της Εθνικής ανεξαρτησίας πριν και μετά την επανάσταση του 1821, περισσότερους από 400 νεκρούς.

Ο Γεωργάκης γεννήθηκε στο Λιβάδι πριν από 240 χρόνια, τον Μάΐο του 1772. Γονείς του ήταν ο Νικόλαος και η Νικολέτα, η οποία πέθανε πρόωρα και την ανατροφή του ανέλαβε η γιαγιά του Αγνή. Παρακολούθησε μαθήματα στο ονομαστό Σχολείο του Λιβαδίου με τους φωτισμένους δασκάλους της εποχής, τον Ιωνά Σπαρμιώτη και τον Ιωάννη Πέζαρο. Μέχρι το 1798 εκπαιδεύεται στο στρατόπεδο του συγγενή του 'Εξαρχου Λάζου, γενάρχη των Λαζαίων και εξελίσσεται σε πρωτοπαλίκαρο του, ως άριστος μαθητής και πολεμιστής. Είναι η εποχή που ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων μεθοδεύει την ίδρυση μεγάλου Αλβανικού κράτους, αποσχιστικά προς τη Μεγάλη Πύλη, όπου άλλοτε με τη διπλωματία και άλλοτε με τη βία επιχειρεί το παράτολμο έργο του.

Οι Ολύμπιοι, αρνούμενοι να αλλάξουν αφεντικά, μάχονται και εναντίον των Τούρκων και εναντίον του Αλή Πασά, που με το γιο του Μουχτάρ φτάνουν μέχρι το Λιβάδι. Ο Γεωργάκης, μαζί με άλλους αρματολούς από τη Μακεδονία, καταφεύγει στη Σερβία, όπου ενώνεται με τις δυνάμεις του Καραγεώργη και συμμετέχει στον παμβαλκανικό ξεσηκωμό ενάντια στους Τούρκους. Είναι ο οραματιστής και ο εκτελεστής των ιδεών του Ρήγα, είναι ο επιτελικός στρατιωτικός νους της προσπάθειας για την εφαρμογή του Θούριου και της Χάρτας του Βελεστινλή. Πίστεψε με πάθος στην ελευθερία, στη Μεγάλη Ιδέα και στην αδελφική συνεργασία των χριστιανικών λαών της Βαλκανικής χερσονήσου, την οποία προσπάθησε με όλες του τις δυνάμεις να καλλιεργήσει για μια κοινή εναντίον του κατακτητή δράση, αλλά δυστυχώς οι λαοί αυτοί ήταν ανώριμοι να κατανοήσουν την επιταγή της ιστορίας, την εποχή εκείνη και εγκατέλειψαν τον αγώνα.

Συμμετέχει και διακρίνεται στους νικηφόρους αγώνες στο Όστροβο, το Στούβικ, το Βιδίνιο, και η φήμη του φτάνει στον Αλέξανδρο Υψηλάντη και τον Τσάρο της Ρωσίας Αλέξανδρο.

Αναγορεύεται έτσι σε συνταγματάρχη του ρωσικού στρατού και, λόγω της άριστης κατάρτισης και της συγκροτημένης γεωπολιτικής του σκέψης, συμμετέχει ως ακόλουθος της ρωσικής πρεσβείας στο Συνέδριο της Βιέννης το 1815.

Στα χρόνια της εθνεγερσίας, ως υψηλόβαθμο μέλος της Φιλικής Εταιρίας, διορίζεται αρχιστράτηγος των Ελληνικών Δυνάμεων στο Δούναβη και αρχίζει τη μαρτυρική του διαδρομή στο Δραγατσάνι και το Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, σώζοντας όσα μέλη του Ιερού μας Λόχου μπόρεσε, ύστερα από την προδοσία του Βλαδιμηρέσκου. Είχε συστήσει τότε να μη αντιμετωπίσουν τους Τούρκους στην πεδιάδα του Δραγανατσίου, αλλά να τους κάνουν κλεφτοπόλεμο από τα βουνά, όμως δεν τον άκουσαν. Δεν μπόρεσε να συγκρατήσει τον Υψηλάντη μετά την ήττα του και γι’ αυτό έφυγε μόνος του στα βουνά της Μολδαβίας, όπου οχυρώθηκε. Από προδοσία κάποιου Μολδαβού Επισκόπου, βρέθηκε πολιορκημένος στο Μοναστήρι του Σέκου, από 8 χιλιάδες Τούρκους, που τον χτυπούσαν με βαρύ πυροβολικό. Αμύνθηκε σκληρά, αρνούμενος κάθε διαπραγμάτευση με τους Τούρκους κι όταν όλα τελείωναν, πυρομαχικά, τρόφιμα και ελπίδες, έβαλε φωτιά στην πυριτιδαποθήκη του καμπαναριού και μαζί με τους άνδρες του, οι οποίοι αρνήθηκαν να τον εγκαταλείψουν και να παραδοθούν, τινάχτηκε στον αέρα, παρασέρνοντας και αμέτρητους αντιπάλους του στον θάνατο. Εκπλήρωσε έτσι στο ακέραιο ό,τι έγραφε τον Σεπτέμβριο του 1820 στον Αλέξανδρο Υψηλάντη : "Υπόσχομαι να αγωνισθώ ως την υστερινή ρανίδα του αίματός μου, χωρίς ποτέ να με δειλιάσει καμιά ανθρώπινος περίστασις".

Ψηλαφώντας την ιστορία της εποχής, κυρίως ως προς τον αντίκτυπο που είχε η θυσία του Ήρωα στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο, εντύπωση μου προκάλεσε το εξής γεγονός:

Ο μεγάλος πνευματικός φιλέλληνας Κλωντ Φωριέλ από το Saint–Εtienne της Γαλλίας (1772–1844), εξέδωσε στο Παρίσι το 1824-1825 σε δύο τόμους τα «Νεοελληνικά Τραγούδια», δείχνοντας στο ευρύτερο κοινό της Ευρώπης τα αναμφισβήτητα πνευματικά δικαιώματα των Νεοελλήνων για ελευθερία και βοηθώντας ηθικά τον αγώνα μας, ίσως πολύ περισσότερο από την οποιαδήποτε υλική εξωτερική βοήθεια. Με φιλελληνικό ζήλο και προσοχή, ο Φωριέλ άρχισε να συγκεντρώνει τα τραγούδια της συλλογής του, αμέσως με τα πρώτα μηνύματα των απελευθερωτικών εκδηλώσεων στην Ελλάδα, και το σπουδαιότερο, μπόρεσε ν’ αξιοποιήσει τον ενθουσιασμό που είχαν οι Έλληνες του εξωτερικού, λόγιοι και εμπορευόμενοι και να καταγράψει μέχρι το 1824 τρία τραγούδια εμπνευσμένα από την ίδια την Επανάσταση (ένα για τον Γεωργάκη Ολύμπιο, ένα για τον θάνατο του Αθανασίου Διάκου κι’ ένα τρίτο για την άλωση της Τριπολιτσάς). Με δεδομένη την αναταραχή της εποχής και την τότε τεχνολογία, είναι άξιο θαυμασμού το πώς ο φιλέλληνας μεγάλος λαογράφος κατάφερε να συλλέξει και αποτυπώσει ταχύτατα τα τρία αυτά άσματα και να τα δημοσιεύσει σχεδόν αμέσως.

Εντύπωση μεγάλη μου έκανε το ποίημα-τραγούδι προφανώς για τον Γεωργάκη Ολύμπιο. Δεν το εγνώριζα ούτε και το είχα ακούσει ποτέ. Ο ίδιος ο Φωριέλ μας δίνει, στον πρόλογο του τραγουδιού, τις πρώτες (και πολλές) πληροφορίες, που είχε «από ένα νέον πνευματικόν Έλληνα» για τον Γιωργάκη Ολύμπιο, για την πολεμική δράση και τον ηρωικό θάνατό του. Ενδιαφέρει και η συμπερασματική τότε κρίση του Φωριέλ για τον Ολύμπιο: «Ο θάνατος του καπετάν Γεωργάκη μπορεί να θεωρηθεί η πραγματική καταστροφή του επαναστατικού κινήματος στη Μολδαβία και τη Βλαχία, το 1821. Η ιστορία θα δικαιώσει τις ηρωικές προσπάθειες του γενναίου αυτού καπετάνιου, για να εξασφαλίσει την επιτυχία ενός κινήματος, που ό,τι έγινε μέσα σ’ αυτό αξιόλογο και αξιέπαινο, ήταν έργο δικό του».

Το πασίγνωστο ποίημα «Πέντε πασάδες κίνησαν από την Ιμπραΐλα, στράτευμα φέρνουν περισσό, πεζούρα και καβάλα, σέρνουν και τόπια δώδεκα και βόλια χωρίς μέτρο…. » που καταλήγει στο «Που είσαι, Γιώργο μ’, αδερφέ και πρώτε καπετάνιε; Τουρκιά πολλή μας πλάκωσε και θέλει να μας φάει. Ρίχνει τα τόπια σα βροχή, τα βόλια σα χαλάζι. Ο Γιώργης τότ’ είχε χαθεί, και πλέον δεν τον είδαν. Ο Γιώργης είχε σκοτωθεί, τα βόλια δεν τ’ ακούει», συμπυκνώνει όλη την αίσθηση του τότε απανταχού Ελληνισμού, ότι αυτός ήταν η ψυχή του αγώνα στη Μολδοβλαχία.

Το άσμα αυτό, το αναφέρω για να φανεί πώς αμέσως μία θυσία ο λαός μας την μετατρέπει σε στίχους, πώς μία θυσία μπαίνει αμέσως μέσα στο αίμα του και πώς η ιστορία γίνεται τραγούδι, όπως λέει και ο ποιητής. Ας το επιλέξουν οι επαΐοντες, ας το μελοποιήσουν και ας το σιγοψιθυρίζουμε ή ας το ψάλλουμε καλύτερα όλοι μας, κάθε χρόνο τέτοια μέρα, σαν μελωδική μακαριά στη μνήμη του Ήρωα. Ο στίχος του είναι κοφτός, όπως του Εθνικού μας Ύμνου.

Πολλά άλλα δημοτικά τραγούδια έπλασε ο λαός μας για τον Ήρωα, όπως:

Πού πάς, Γιώργη μ’, και δε μας λες και ζώνεις τ’ άρματά σου.

Ν’ εγώ πάνω στη Βουλγαριά που γένονται οι πολέμοι.

Μην πας, Γιώργη μ’, και σκοτωθείς, και ποιος θέλ’ ει να σε κλάψει.

Μένα με κλαίνε τα πουλιά, με κλαιν τα χελιδόνια.

Ή το:

Γιωργάκη μ’, κάτσε φρόνιμα, μην κάνει κακοσύνες.

Και σε φοβούνται τα χωριά, τρέμουν τα βιλαέτια.

Πάνε και κλαίνε στον πασιά, κλαίνε και στο βεζύρη

Ποιος τον φοβάται τον πασιά και ποιος τον χαμπαρίζει;

Πασιά ’χει ο Γιώργος το σπαθί, βεζύρη το τουφέκι.

Με αφορμή το ποίημα του νομπελίστα μας εθνικού ποιητή Οδυσσέα Ελύτη

Τα θεμέλιά μου στα βουνά

Και τα βουνά σηκώνουν οι λαοί στον ώμο τους

και πάνω τους η μνήμη καίει

άκαυτη βάτος,

Ο αείμνηστος Χρίστος Τσολάκης, συμπληρώνει και αναφωνεί ακολουθώντας τον στίχο του Ελύτη:

Μνήμη του λαού μου σε λένε Πίνδο και σε λένε Άθω!

Σε λένε Όλυμπο και σε λένε δόξα της Μακεδονίας!

Βοηθός και σκέπη μας Άη Κανάρη!

Βοηθός και σκέπη μας πρωτομάρτυρα Ρήγα Φεραίε!

Βοηθοί και σκέπη μας Άγιοι Λαζαίοι!

Βοηθός και σκέπη μας θρύλε των Πιερίων και των Βαλκανίων

Γεωργάκη Ολύμπιε απελευθερωτή!

Κλίνουμε γόνυ ευλαβείας εμπρός στην άγια θυσία σου και ασπαζόμαστε τα άχραντα χέρια σου.

«Καθ’ εαυτήν η πράξη της θυσίας του Γιωργάκη ήταν ποιητική. Η ζωή του με τους αδιάκοπους αγώνες του ήταν ένα έπος. Εποποιία ήταν και η ελεύθερη ψυχή του. Και ούτε μπορούσε να γίνει διαφορετικά, γιατί ο Γιωργάκης ήταν γιος των Ολύμπιων θεών και των Πιερίδων Μουσών. Δεν ονομάστηκε από την ιστορία τυχαία Ολύμπιος. Ένιωθε μέσα του ότι ήταν θεματοφύλακας, φρουρός και κληρονόμος νόμων «δι’ αιθέρα ουρανίαν τεκνωθέντων ων Όλυμπος πατήρ μόνος», λέει ο αρχαίος τραγικός μας, ο Σοφοκλής. Νόμων που είχαν χυδαία καταλυθεί και ευτελιστεί από τον ανατολίτη βάρβαρο δυνάστη. Δεν σκλαβώθηκε απλώς η Ελλάδα. Με το πέσιμο του ελληνισμού καταλύθηκαν αιώνιοι νόμοι απαράβατοι και από θεούς και από ανθρώπους. Νόμοι που τεκνώθηκαν / γεννήθηκαν εδώ στα δικά μας τα βουνά. Τους γέννησε το ζευγάρωμα του Δία με τη μητέρα των Μουσών, τη Μνημοσύνη. Με άλλα λόγια, η σωματική ρώμη και η πνευματική αλκή του πατέρα των θεών και των ανθρώπων έσμιξε με την ομορφιά και την αρμονία της χαριτωμένης Μνημοσύνης στη μακεδονική γη του Ολύμπου και των Πιερίων και γέννησαν μιαν εποχή νέου πολιτισμού στον κόσμο», έλεγε ο αείμνηστος Μέγας Δάσκαλος και Παιδαγωγός, ο προσφάτως αδικοχαμένος Χρίστος Τσολάκης σε τούτον εδώ τον τόπο το 2006, στο 8^ο Συμπόσιο που οργάνωσε ο Σύλλογός μου με την Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων.

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συμπατριώτες

Τι σημαίνει άραγε σήμερα πατριωτισμός, δηλαδή η ανιδιοτελής αγάπη για την πατρίδα, η φιλοπατρία, όπως λένε τα λεξικά; Τι νόημα μπορεί να έχει μία τόσο φορτισμένη ιστορικά έννοια και πως εκφράζεται αυτή στη σημερινή μας εποχή; Σήμερα, εν έτει 2012, με σχετικά, το τονίζω, σχετικά δεδομένη την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας μας και την υποτιθέμενη προστασία της από διεθνείς θεσμούς, οργανισμούς και συμβάσεις, προφανώς η λέξη δεν παραπέμπει σε καρυοφύλλια και απελευθερωτικούς αγώνες, ούτε σε μπουρλοτιέρηδες σε μονές του Σέκου ή του Αρκαδίου, ούτε σε εξόδους του Μεσολογγίου. Εξ άλλου, η λεγόμενη παγκοσμιοποίηση έχει σχεδόν καταργήσει τα σύνορα και μάλλον δεν ενδιαφέρεται για χωρικές κατακτήσεις, μια που κάνουν τη δουλειά τους οι ισχυροί χρησιμοποιώντας άλλες μορφές κατοχής, κυρίως πολιτικού και οικονομικού χαρακτήρα.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, πατριωτισμός σήμερα, σημαίνει να παραδώσουμε την πατρίδα μας στα παιδιά μας καλύτερη απ’ ό,τι την βρήκαμε από τους πατεράδες και τις μανάδες μας. Να την παραδώσουμε καλύτερη σε όλα τα επίπεδα, δηλαδή:

·      Στο οικονομικό επίπεδο, κλείνοντας την ψαλίδα μεταξύ πλουσίων και φτωχών και αυξάνοντας το βιοτικό επίπεδο του λαού

·      Στο μορφωτικό επίπεδο, εξαλείφοντας ει δυνατόν τον αναλφαβητισμό, πραγματικό ή λειτουργικό και εκμηδενίζοντας την αγραμματοσύνη

·      Στο πολιτιστικό επίπεδο, προάγοντας την σκέψη, την ευθυκρισία, τις επιστήμες, τις τέχνες και προφυλάσσοντας τις παραδόσεις μας και την τεράστια από αρχαιοτάτων χρόνων διαχρονική πολιτιστική μας παρουσία και κληρονομιά από καταστροφές

·      Στο περιβαλλοντικό επίπεδο, προστατεύοντας τους φυσικούς μας πόρους, την χλωρίδα και την πανίδα της πατρίδας μας, το υπέροχο φυσικό μας τοπίο και την αρμονία του

·      Στο κοινωνικό επίπεδο, αυξάνοντας συνεχώς τους δείκτες της κοινωνικής συνοχής και της κοινωνικής αλληλεγγύης μεταξύ μας

·      Στο θεσμικό επίπεδο, διαφυλάττοντας ως κόρη οφθαλμού τους βασικούς συνταγματικούς κανόνες και την εύρυθμη λειτουργία του πολιτεύματος

Αυτό κατά την γνώμη μου είναι σήμερα πατριωτισμός και γι’ αυτά κατά την ταπεινή μου άποψη αγωνίστηκε τον αγώνα τον καλό, τον αγώνα τον εθνικοαπελευθερωτικό και γι’ αυτά θυσιάστηκε ο Γεωργάκης Ολύμπιος και τόσοι άλλοι ήρωες, της εποχής του και μεταγενέστεροι, επώνυμοι και ανώνυμοι.

Επιτρέψτε μου εδώ να κάνω ένα νοητικό άλμα, να ξεγελάσω την σταθερά του χρόνου που κυλά σε μονοδρομική και αυξητική πορεία και να φανταστώ ότι ο Γεωργάκης Ολύμπιος είναι σήμερα μαζί μας, εδώ στη χώρα και τον τόπο μας και παρακολουθεί τα πεπραγμένα μας και τη ζωή μας. Ούτως ή άλλως, οι ιδέες του Ήρωα θα έπρεπε να είναι μέσα μας. Πιστεύω ότι ο Ήρωας θα ήταν πολύ αυστηρός μαζί μας.

1.    Θα εξοργίζονταν πολύ που στο οικονομικό επίπεδο, η ψαλίδα μεταξύ πλουσίων και φτωχών αντί να μειώνεται, μεγαλώνει. Θα ήταν έξαλλος με την ανάλγητη συμπεριφορά απέναντι στον ελληνικό λαό όλων όσοι κυβέρνησαν κατά καιρούς αυτόν τον τόπο, που αφού απέτυχαν να χειριστούν με εντιμότητα και αξιοπρέπεια τα κοινά, εκμαύλισαν τον κόσμο με ψεύτικες ελπίδες και υποσχέσεις και λειτούργησαν ως κατεδαφιστές της κοινωνικής συνοχής. Σήμερα, ακριβώς οι ίδιοι, αλλάζοντας τη μάσκα του εμπρηστή με εκείνη του πυροσβέστη, του πετσοκόβουν τα κοινωνικά του κεκτημένα χύνοντας κροκοδείλια επικοινωνιακά δάκρυα από τηλεοράσεως.

2.    Θα θλίβονταν που στο μορφωτικό επίπεδο, η χώρα μας δεν εμβαπτίζει την νεολαία μας και γενικότερα τον λαό μας στην κολυμβήθρα της απέραντης μορφωτικής και πολιτιστικής μας προίκας, αλλά αρκείται σε μία τυπική και γραφειοκρατική του επιμόρφωση, χωρίς να προστατεύει κάν την γλώσσα μας, που μας την έδωσαν ελληνική, όπως λέει και ο μέγας ποιητής

3.    Θα μας αγρίευε, που στο πολιτιστικό επίπεδο, δεν αντιστεκόμαστε σθεναρά στην ισοπεδωτική παραμορφωτική λαίλαπα της παγκοσμιοποίησης, αποδεχόμενοι φθηνά ψευδοπολιτιστικά προϊόντα εισαγωγής ή ξενόφερτα πρότυπα συμπεριφοράς και σκέψης

4.    Θα μας στηλίτευε και θα δάκρυζε, στο περιβαλλοντικό επίπεδο, με την απροσεξία μας, την εγκληματική αδιαφορία μας και την απαράδεκτη συμπεριφορά μας απέναντι στο άγιο τοπίο της Ελλάδας μας, τον ευλογημένο αυτό τόπο που τον προστατεύει ο Θεός, αλλά τον καταστρέφουμε εμείς με τα ίδια μας τα χέρια. Καταστρέφουμε είτε τον φυσικό μας πλούτο, με την παράλογη αμέλεια και αμετροέπειά με την οποία χειριζόμαστε ακόμη και τον Όλυμπο, τον Χολομώντα που θα τον κάνουν ορυχείο χρυσού, την Όσσα, το Πήλιο, τον Ταΰγετο, τον Πάρνωνα. Τώρα μάλιστα οι κρατούντες εποφθαλμιούν και τον κάμπο της Ελασσόνας που βρίσκεται στα πόδια μας, θέλοντας να τον μετατρέψουν σε λιγνιτικό κρανίου τόπο. Καταστρέφουμε τα μνημεία μας, «αυτές τις πέτρες για τις οποίες πολέμησε ο Μακρυγιάννης», με τις παράλογες και αλόγιστες παρεμβάσεις ή την εγκατάλειψή τους. Επίσης, όλο θα του έφευγε και κάποιο δάκρυ του Ήρωα για το πατρικό του και για τα άλλα μνημεία του χωριού μας, που ή καταστρέφονται ή παραμελούνται.

5.    Θα μας κατσάδιαζε άγρια, στο κοινωνικό επίπεδο, για την χαλαρότητα της κοινωνικής μας συνοχής, τις απρόσωπες πολλές φορές κοινωνικές μας σχέσεις, την απάθεια και την αναλγησία που πολλές φορές μας διέπει ως προς την αλληλεγγύη προς τον πλησίον μας.

6.    Θα μας επιτιμούσε, στο θεσμικό επίπεδο, για την πονηριά και κουτοπονηριά μας, την έλλειψη σεβασμού που πολλές φορές δείχνουμε απέναντι στους θεσμούς, αρχής γενομένης από τους ταγούς αυτής της χώρας που συχνά διυλίζουν τον κώνωπα και καταπίουν την κάμηλον, αλλά και αρκετούς από τους μικρούς το εκτόπισμα αυτού του τόπου.

7.    Θα μας μέμφονταν για την κοινωνική μας ραστώνη, τη δημοκρατική μας τεμπελιά, τη συνειδησιακή μας αγρανάπαυση και την πατριωτική μας σκουριά.

Δεν γνωρίζω πως θα αντιδρούσε ο Ήρωας, αν άκουγε από τα αναιδή χείλη κάποιων ανιστόρητων, νεόκοπων και ιστορικά απαίδευτων μικροαστών, να ταυτίζουν την λέξη ‘βλάχος’ με την έννοια του άξεστου, μόνο και μόνο επειδή δεν ασπάζεται τα μιμητικά και κατεστημένα πλέον δυτικότροπα πρότυπα συμπεριφοράς. Είναι αυτά τα κοινωνικά στρώματα που απαξιώνουν με περισσή άγνοια, ανωριμότητα, μικρόνοια και ελαφρότητα, παραδόσεις, γλώσσες, ντοπιολαλιές, ιδιώματα και συμπεριφορές των πληθυσμών της περιφέρειας Υποθέτω πως πρώτα θα τους τραβούσε τα αυτιά και μετά θα τους θύμιζε ότι όλοι, μα όλοι οι εθνικοί ευεργέτες, ήταν βλαχικής καταγωγής και ήταν αυτοί που δώρισαν όλα τα δημόσια κτίρια (Ακαδημίες, Στάδια, Πολυτεχνεία, Πανεπιστήμια, Αστεροσκοπεία, Νοσοκομεία, Πνευματικά Κέντρα κλπ.) στο ελληνικό κράτος.

Η συστηματική και επί πολλά χρόνια αποσιώπηση ή έστω οι επιλεκτικές αναφορές στη μεγάλη προσφορά των Βλάχων από την πολιτεία, η οποία διαφαίνεται ακόμη και σήμερα στην ‘Πελοποννησοκεντρική’ ή έστω ‘Νοτιοελλαδοκεντρική’ γραφή της ‘επίσημης’ ιστορίας, είχε ως αποτέλεσμα την έλλειψη ενημέρωσης της ευρύτερης κοινωνίας για τη συμβολή και τις θυσίες των Βλάχων στους εθνικούς αγώνες. Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, χάνεται ή υποβαθμίζεται και η τεράστια εθνική προσφορά του Βλάχου Γεωργάκη Ολυμπίου και των άλλων ηρώων της Βόρειας Ελλάδας.

Εκεί που είμαι σίγουρος ότι ο Γεωργάκης Ολύμπιος δεν θα έλεγε τίποτε, αλλά απλώς θα χαμογελούσε ειρωνικά και σαρκαστικά, θα ήταν για τα βιβλία της ιστορίας μας, Συνήθως την δράση και την θυσία του καταφέρνουν και την χωρούν στην καλύτερη περίπτωση σε μία παράγραφο, στην χειρότερη σε δύο σειρές, ή και σε καμία. Ίσως να είναι καλύτερα έτσι, ίσως και να την γλύτωσε ο Ήρωας από μία αναφορά του τύπου ‘Ο Γεωργάκης Ολύμπιος συνωστίστηκε με τα παλληκάρια του στη μονή του Σέκου και ατυχώς το μοναστήρι πήρε φωτιά από απροσεξία’, όπως συνέβη με τους δυστυχείς Σμυρνιούς το 1922, κατά τους επισήμους συγγραφείς του θλιβερού βιβλίου της Στ’ του Δημοτικού, το οποίο προσφάτως αποσύρθηκε.

Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συμπατριώτες

Αν θέλουμε πραγματικά να τιμούμε τη μνήμη του Ήρωα Φιλικού Γεωργάκη Ολυμπίου και του κάθε Ήρωα, ας μην περιοριζόμαστε σε αποστεωμένες και μιμητικές ετήσιες εκδηλώσεις μνήμης στο επίπεδο μίας μεταφυσικής, πομπώδους και παρωπιδικής πατριδολαγνείας και προγονολαγνείας. Ας ασχοληθούμε με το να αναδείξουμε, να διαδώσουμε και να εμφυσήσουμε πρώτα απ’ όλα και παντού τις ιδέες του, πρώτα απ’ όλα και παντού όπου υπάρχει νέα γενιά, τις ιδέες του Γεωργάκη, τις ιδέες του Ρήγα, τις ιδέες της Ελευθερίας, τις ιδέες της Επαναστατικής και Ανυπότακτης Σκέψης, τις ιδέες της υπέρτατης θυσίας για αυτό που ο Γεωργάκης θεωρούσε στάση ζωής. Την συνέπεια στα πιστεύω του και την αυταπάρνηση για να τα εφαρμόσει, πέρα και πάνω από την ίδια του τη ζωή. Σήμερα ειδικά, που η χώρα μας περνά μέσα από τις Συμπληγάδες Πέτρες του διεθνούς οικονομικού και τραπεζικού λόμπυ, οι ιδέες του Ήρωα είναι επίκαιρες παρά ποτέ.

Με την έννοια αυτή, ας αναφωνήσουμε όλοι μας ‘Αιωνία του η Μνήμη, η Μνήμη των Ευγενών Σκοπών και Στόχων του, η Μνήμη των Ευγενών Ιδεών του, οι οποίες είναι και θα είναι πάντα ανεξίτηλες και πάντα επίκαιρες, ανεξάρτητα από τις χρονικές συγκυρίες της στιγμής και την γκρίζα αντιηρωική μας καθημερινότητα. Ίσως τότε, από εκεί ψηλά που μας κοιτάει συνοφρυωμένη η Άγια Μορφή του Ήρωα, να μας κουνούσε συγκαταβατικά το κεφάλι και να ένοιωθε κι αυτός ότι οι αγώνες του και ο ηρωικός του θάνατος, έπιασαν πραγματικά τόπο. Ίσως τότε να χαιρόταν που η θυσία του ήταν Μία θυσία όχι στιγμιαία αλλά διαχρονική και το νόημά της δεν έχει ημερομηνία λήξης, αλλά είναι αέναο, ανά τους αιώνες των αιώνων. Αμήν.

Ονοματοδοσία μίας οδού της Βέροιας με το όνομα «Οδός Αστερίου Κουκούδη»

Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε

Αξιότιμες κυρίες και κύριοι, μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Βεροίας

Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, εκφράζει την άφατη οδύνη όλων των υπερεκατό Συλλόγων-μελών της για τον αδόκητο θάνατο του λαμπρού Πολίτη της πόλης σας, του εκπαιδευτικού, ιστορικού ερευνητή και πολυγραφότατου συγγραφέα Αστερίου Κουκούδη. Ο αιφνίδιος και πρόωρος θάνατός του, συγκλόνισε όχι μόνον όλη την μεγάλη οικογένεια του Βλαχόφωνου Ελληνισμού, αλλά και όλη την επιστημονική κοινότητα της χώρας.

Ο εκλιπών δεν ήταν μόνον ένας άριστος επιστήμονας, ένας άριστος ερευνητής, ένας άριστος εκπαιδευτικός. Η φωτεινή προσωπικότητά του, η καθαρότητα των ιστορικών του απόψεων, προϊόντων πολύχρονων και ενδελεχών ερευνών, η μεγάλη του συμβολή του στην ανάδειξη και προβολή της ταυτότητας των Βλάχων, τόσο της Κοινότητας της πόλης σας, όσο και απανταχού της ελληνικής επικράτειας, ήταν καθοριστική γιά την αποσαφήνιση της ταυτότητας των Βλάχων ως βασικού και πολύτιμου συστατικού στοιχείου του Ελληνισμού.

Ο ίδιος ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Στεφανόπουλος, στο πρόλογο του τετράτομου έργου του Α. Κουκούδη «Μελέτες για τους Βλάχους», το οποίο βραβεύθηκε από την Ακαδημία Αθηνών, σημειώνει μεταξύ άλλων τα εξής:

«Ο κ. Κουκούδης μέσα από την εξιστόρηση και την αποτύπωση της πυκνής βλάχικης διασποράς, από το μητροπολιτικό τους χώρο στη ραχοκοκαλιά της Πίνδου, προς τον ορίζοντα των Νοτίων Βαλκανίων και ακόμη πιο πέρα δείχνει πόσο συνέβαλαν οι Βλάχοι στην εξέλιξη της ελληνικής αστικής τάξης στο χώρο αυτό. Η παρατήρηση αυτή σημαίνει πως οι Βλάχοι δεν θα πρέπει να θεωρούνται ως μια εξελληνισμένη ομάδα ή μια ομάδα διχασμένη ανάμεσα στις εθνικές προπαγάνδες των αρχών του 20ού αιώνα, αλλά μία ως γνήσια έκφραση της ρωμιοσύνης.

Στη μελέτη διατυπώνεται η άποψη ότι τα ερωτήματα σχετικά με την καταγωγή των Βλάχων και τη γνήσια ή φαλκιδευμένη ταυτότητά τους είναι περιττά. Κι’ αυτό γιατί είναι βέβαιο πως στον κεντρικό και βόρειο ελληνικό χώρο, αλλά και στις γύρω Βαλκανικές Χώρες, για ό,τι σοβαρό μπορεί να περηφανευθεί ο Ελληνισμός, εκπαιδευτική, οικονομική ή επαναστατική δραστηριότητα, τουλάχιστον από τα τέλη του 18ου αιώνα και ως το διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οικοδομήθηκε σε έναν ιδιαίτερα καθοριστικό βαθμό με την ουσιαστική αρωγή των Βλάχων.

Η παρατήρηση αυτή δεν έχει ως σκοπό να κολακεύσει τους Βλάχους. Είναι μία ιστορική πραγματικότητα. Από τους μέσους αιώνες της τουρκοκρατίας η συγκέντρωση κεφαλαίου και εξουσίας στον κεντρικό και βόρειο ελλαδικό χώρο εντοπίστηκε για διάφορους ιστορικούς λόγους ιδιαίτερα στον ορεινό χώρο της Πίνδου και των προεκτάσεών της, όπου κυρίως διασώζονταν τα κατάλοιπα της ρωμαϊκής και βυζαντινής λατινοφωνίας. Έτσι οι Βλάχοι προβάλουν στο νεότερο ιστορικό προσκήνιο ως μία τάξη ευπόρων κτηνοτρόφων και πραγματευτάδων, αλλά και ως κλεφταρματολοί. Από τις τάξεις αυτές προήλθε μεγάλο μέρος των δασκάλων και των πολεμιστών του γένους στη Θεσσαλία, την Ήπειρο και τη Μακεδονία, αλλά και ένα μεγάλο πλήθος από εμποροβιοτέχνες που στελέχωσαν τις ελληνορθόδοξες κοινότητες των αστικών κέντρων σε ολόκληρη σχεδόν τη Βαλκανική.

Από τα παραπάνω και από όσα άλλα τεκμηριώνει ο συγγραφέας, είναι προφανές ότι οι Βλάχοι δεν μπορούν να θεωρούνται ούτε ως ένα γραφικό υπόλειμμα του χαμένου κτηνοτροφικού βίου των βουνών, ως ένα μουσειακό είδος, ούτε ως μία μειονότητα εύκολα χειραγωγούμενη από επιτήδειους προστάτες. Οι Βλάχοι δεν είναι μειονότητα και δεν είναι μόνον οι βλαχόφωνοι ή οι φουστανελοφόροι, είναι κατεξοχήν αστοί σε ολόκληρη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα με τεράστια συνεισφορά στην οικοδόμηση της ελληνικής πατρίδας».

Δεν είναι επομένως τυχαίο το ότι ο Αστέριος Κουκούδης τιμήθηκε για το έργο του από την Ακαδημία Αθηνών και από τον ίδιο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ούτε είναι τυχαίο φυσικά ότι η πόλη της Βέροιας τον τίμησε παραδίδοντάς του το Αργυρό Κλειδί της πόλης.

Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε, αξιότιμες κυρίες και κύριοι, μέλη του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Βεροίας.

Για όλους αυτούς τους λόγους και για όσα εκτενέστερα αναφέρονται στο συνημμένο αναλυτικό κείμενο των πανεπιστημιακών δασκάλων και επιστημόνων που συνεργάστηκαν μαζί του, σας καλούμε να τιμήσετε τον εκλιπόντα, άξιο τέκνο της πόλης σας, δίδοντας σε μία οδό της Βέροιας το όνομα του Αστερίου Κουκούδη.

Πόλη είναι η προβολή της ιστορίας και της κοινωνίας στο έδαφος. Είναι η αποτύπωση των κοινωνικών γίγνεσθαι σε συγκεκριμένες χρονικές συγκυρίες. Πόλη είναι οι άνθρωποί της. Και οι άνθρωποι είναι οι μνήμες τους. Ο Αστέριος Κουκούδης είναι μέρος αυτής της συλλογικής μνήμης της Βέροιας, ένα αξιομνημόνευτο διαχρονικό τιμαλφές, το δε έργο του αποτελεί πολύτιμη παρακαταθήκη για την πόλη σας.

Θεωρούμε ότι η ονοματοδοσία μιάς οδού σε Οδό Αστερίου Κουκούδη, θα κοσμήσει με την μνήμη του την πόλη σας.

Με εξαιρετική τιμή

Υ.Γ.1. Το αίτημα συνυπογράφει πλην των άλλων, το μέλος της Ομοσπονδίας μας, ο Σύλλογος Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης «Ο Γεωργάκης Ολύμπιος», του οποίου Επίτιμο Μέλος υπήρξε ο εκλιπών.

Υ.Γ.2. Συνημμένα, υπόμνημα με τον επιστημονικό βίο και πολιτεία του εκλιπόντος, το οποίο αναδεικνύει την μεγάλη του προσφορά στα γράμματα και στον Βλαχόφωνο Ελληνισμό.

ΥΠΟΜΝΗΜΑ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΝΟΜΑΤΟΔΟΣΙΑ ΜΙΑΣ ΟΔΟΥ ΤΗΣ ΒΕΡΟΙΑΣ

ΣΕ ΟΔΟ ΑΣΤΕΡΙΟΥ ΚΟΥΚΟΥΔΗ

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΑΣΤΕΡΙΟΣ ΚΟΥΚΟΥΔΗΣ

Τα ονόματα των δρόμων μιας πόλης δίνουν πάντα την ευκαιρία στον σκεπτόμενο άνθρωπο να φέρει στη μνήμη του ιστορικά ή μυθικά πρόσωπα, τόπους και ημερομηνίες που έχουν συνδεθεί με γεγονότα της ιστορίας ή έννοιες ως αξίες.

Στην Ελλάδα συναντάμε το φαινόμενο, κυρίως τα μεταπολεμικά χρόνια, της μετονομασίας των δρόμων, με αποφάσεις των Δημοτικών Συμβουλίων.

Αναφέρει ο Κ. Τσιούμης, Καθηγητής Ιστορίας, ΑΠΘ:

«Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου είχε πολλές φορές εκφράσει στην προηγούμενη διοίκηση του Δήμου ορισμένες σκέψεις για ονοματοδοσία δρόμων και στην περίπτωση αυτή πρόκειται για έναν διανοούμενο και δάσκαλο, τον Αστέρη Κουκούδη, που τιμά με το έργο του την πόλη-γενέτειρα.

Η συμβολή του στην ανάδειξη και προβολή της ταυτότητας των Βλάχων ως συστατικού στοιχείου του Ελληνισμού υπήρξε σημαντική.

Είχαμε την τύχη να συναντήσουμε, να συναναστραφούμε και να γνωρίσουμε τον Αστέρη Κουκούδη από κοντά, πέρα από τα γραπτά του.

Παιδαγωγός, δάσκαλος, ιστορικός ερευνητής, έντιμος και με αρετές κοσμοπολίτη ανδρός, γεννήθηκε στην Βέροια και πλέον ανήκει στην ιστορική μνήμη του τόπου, την  οποία ανέδειξε.

O Αστέρης Κουκούδης με το τετράτομο έργο του για την Ιστορία των Βλάχων που βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών και αποτελεί προϊόν πολύχρονης αρχειακής και επιτόπιας έρευνας αναγορεύτηκε δικαιωματικά ο καλύτερος ιστορικός της σύγχρονης ιστορίας των Βλάχων. Μέσα από αυτό τίμησε την καταγωγή του και την πόλη του και ανέδειξε την ιστορία της Βέροιας και της ευρύτερης περιοχής της. Ο λόγος του, με άρτια επιστημονική τεκμηρίωση και πηγαίο συναίσθημα, πρόσφερε σημαντική παρακαταθήκη για το παρόν και για το μέλλον του τόπου και της χώρας και αξίζει να τιμηθεί ως άξιο τέκνο της πόλης».

Η Ιφ. Βαμβακίδου, Καθηγήτρια Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας και Πολιτισμού του ΠΔΜ, αναφέρει:

Mors ultima ratio

Οι σπουδές του Αστερίου Κουκούδη στην Παιδαγωγική Ακαδημία Ηρακλείου Κρήτης (1982-1984), στη συνέχεια η μετακίνησή του στην Αμερική στο Gemmological Institute of America (GIA), Santa Monica, California (1987-1988) και τα πτυχία στην καλλιτεχνική μεταποιητική του κοσμήματος «Graduate Gemologist, Jewelry Manufacturing Arts Graduate», διαμόρφωσαν μια σύνθετη κουλτούρα και προσωπικότητα με έμφαση στις Τέχνες και στις Επιστήμες της Αγωγής. Η ρητορική και επικοινωνιακή δεξιότητα έχει καταγραφεί στις μνήμες γονεών και μαθητών, συναδέλφων και φοιτητών, φίλων και θαυμαστών του έργου του.

Η πρόσφατη ενασχόληση του με μεταπτυχιακές σπουδές (Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Πολιτισμικές Σπουδές, Σημειωτική και Επικοινωνία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (2013-2015) και οι ποικίλες ερευνητικές και συγγραφικές συνεργασίες του με την πανεπιστημιακή κοινότητα αναδεικνύουν την διά βίου και διαρκή επιστημονική κατάρτισή του.

Η προσφορά του στην ιστορική και εθνική έρευνα, όπου «αποσαφήνισε  την Ιστορία των Βλάχων στην Βέροια, αλλά και στην ευρύτερη Ημαθία, αναδεικνύοντας την τοπικότητα και τις πηγές» τεκμηριώνεται στις δημοσιεύσεις και στις πολλές δημόσιες ομιλίες, με τις οποίες πρόσφερε αφιλοκερδώς γνώση και επιχειρήματα σε έναν ελεύθερο επιστημονικό διάλογο με τους Συλλόγους και τους πολίτες.

Οι παρουσιάσεις, ομιλίες και επιστημονικές διαλέξεις τεκμηριώνουν την σπουδαιότητα της αρχειακής, ιστορικής έρευνας:

·           «Contemporary Vlach identity and reality in Greece», Farserotul Society, Bridgeport Connecticut, USA, 5 July 2003.

·           «Οι Βλάχοι της μητροπολιτικής Πίνδου, τέλη 19ου αρχές 20^ου αιώνα: φωτογραφική παρουσίαση», 4^ο Συμπόσιο για την έρευνα του χορού, Η μουσικοχορευτική παράδοση των κατοίκων της ορεινής  περιοχής της Πίνδου και οι επιδράσεις κατά τη μετάβαση στο αστικό περιβάλλον, Αρχείο Ελληνικού Χορού, υπό την αιγίδα της Διεθνούς Οργάνωσης Λαϊκής Τέχνης I.O.V. -  In operational relations with UΝΕSCO, Βοβούσα,  16-18 Ιουλίου 2004.

·           «Η επανεργοποίηση της ρουμανικής προπαγάνδας στα Βαλκάνια: προτάσεις πολιτικής», σεμινάριο: Οι Βλάχοι και οι Σαρακατσαναίοι στα Βαλκάνια, Υπουργείο Εθνικής Αμύνης, Πεντάγωνο, Αθήνα, 27 Ιανουαρίου 2005.

·           «Φωτογραφίζοντας τους Βλάχους: μια φωτογραφία χίλιες λέξεις», Πολιτιστικός Σύλλογος Περιβολιωτών Ν. Μαγνησίας, 14 Φεβρουαρίου 2006.

·           «Η διασπορά των Γραμμουστιάνων στα 1900», Πολιτιστικός – Λαογραφικός Σύλλογος Βλάχων Σιδηροκάστρου, Σιδηρόκαστρο Σερρών, 7 Σεπτεμβρίου 2007.

·           «Οι Βλάχοι στο φακό», Σύλλογος Βλάχων Ν. Θεσπρωτίας, Ηγουμενίτσα, 26 Οκτωβρίου 2007.

·           «Η Θεσσαλονίκη των κοινοτικών αντιπαραθέσεων και η εμπλοκή του βλάχικου στοιχείου, 1900-1912», 100 χρόνια από την ίδρυση του συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης «ο Γιωργάκης Ολύμπιος», Θεσσαλονίκη, 30 Μαρτίου 2008.

·           «Οι εγκαταστάσεις των Βλάχων στην Κατερίνη στις αρχές του 20^ου αιώνα», 9^ο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών Π.Ο.Π.Σ.Β., Κατερίνη, 17 Μαΐου 2008.

·            «Οι εγκαταστάσεις των Αρβανιτόβλαχων στη Μακεδονία», 50 χρόνια βλάχικος πολιτισμός στην Ιεροπηγή, Εκπολιτιστικός - Εξωραϊστικός - Λαογραφικός Σύλλογος Ιεροπηγής, Ιεροπηγή Καστοριάς, 29 Ιουνίου 2008.

·           «Η βλάχικη παρουσία στην περιοχής της Καστοριάς», Σύλλογος Βλάχων Άργους Ορεστικού, Άργος Ορεστικό, 25 Απριλίου 2010.

·           «Βλάχικες αστικές εγκαταστάσεις στη Δυτική Μακεδονία, τέλη 19^ου – αρχές 20^ού αι.», 11^ο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών Π.Ο.Π.Σ.Β., Κλεισούρα Καστοριάς, 11 Σεπτεμβρίου 2010.

·           «Βλάχοι/Αρωμούνοι σε πηγές και κείμενα του 18^ου-19^ου  αιώνα», Μεταπτυχιακό Σεμινάριο Φιλοσοφικής Σχολής Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, Τμήμα Αρχαιολογίας & Ιστορίας,  καθηγήτρια Όλγα Κατσιαρδή - Hering, ακαδημαϊκό έτος 2010-11, θέμα σεμιναρίου: Από το «γένος», στο ‘Γένος’, στο ‘Έθνος’ / ‘Ρομηοί’, ‘Γραικοί’, ‘Έλληνες’ και άλλοι λαοί της Νοτιοανατολικής Ευρώπης σε κείμενα 15-19^ου αι., 11 Ιανουαρίου 2011.

·           «Βλάχικοι νομαδοκτηνοτροφικοί πληθυσμοί και εγκαταστάσεις στο σαντζάκι Σερρών στα 1900», 13^ο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών Π.Ο.Π.Σ.Β., Ηράκλεια Σερρών, 8 Σεπτεμβρίου 2012.

·           «Αρβανιτόβλαχοι στο Βέρμιο και το Βόρρα: ένα συμβόλαιο ενοικίασης καλυβικής εγκατάστασης, αρχές 20ού αιώνα», 15^ο Συμπόσιο Ιστορίας, Λαογραφίας, Βλάχικης Παραδοσιακής Μουσικής και Χορών, Π.Ο.Π.Σ.Β., Νάουσα, 6-7 Σεπτεμβρίου 2014.

·           Vamvakidou, Ifigeneia,  Solaki, Andromachi & Koukoudis, Asterios, «Students of Florina’s  University Are Painting the Locality: Historic Significations», 12^th World Congress of Semiotics, New Semiotics, Between Tradition and Innovation, New Bulgarian University Sofia, 16-20 September 2014.

·           Βαμβακίδου, Ιφιγένεια, Κουκούδης, Αστέριος & Σολάκη, Ανδρομάχη, «Συγκρουσιακά θέματα τοπικής ιστορίας: το μνημείο του Ολοκαυτώματος στα Γιάννενα», 1^ο Πανελλήνιο Συνέδριο Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης, Η έρευνα στην κοινωνιολογία της εκπαίδευσης: παρόν και προοπτικές, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Σχολή Επιστημών Αγωγής, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Γιάννενα, 16-17 Οκτωβρίου 2014.

·           Κουκούδης Αστέριος Ιφιγένεια Βαμβακίδου, Σολάκη Ελένη, Μπακάλη, Φ., «Καλές πρακτικές στο 23^ο Δημοτικό Σχολείο Καλαμαριάς (2014-15): διαθεματικό πολιτισμικό υλικό και σημειωτικές εφαρμογές», Συνέδριο Ετερότητας και Πολυγλωσσίας, ΤΕΠΑΕ  και Πολύδρομο, Θεσσαλονίκη.

Σημειώνουμε επίσης το πανεπιστημιακό του έργο ως:

α) επικουρική διδασκαλία στα προπτυχιακά μαθήματα στην Παιδαγωγική Σχολή του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας με θέμα τις ειδικές ιστορίες για την μελέτη περίπτωσης στους Βλάχους του 1900

β) την  αυτοδύναμη διδασκαλία στο πανεπιστημιακό πρόγραμμα Διά Βίου «Πολιτισμός, Παράδοση και Χορός»

γ) τη μεγάλη συμβολή του στο πανεπιστημιακό πρόγραμμα «Γνωριμία της Θεσσαλονίκης από Ρωσόφωνους: Ιστορία, Μνημεία, Πολιτισμός»

γ) αλλά και τις επιστημονικές ξεναγήσεις στο Εβραικό Μουσείο Θες/νίκης, που τεκμηριώνει την ακαδημαική και διεπιστημονική ταυτότητά του.

Το ιστορικό συγγραφικό έργο του, όπως βιβλιογραφικά και επίσημα καταγράφεται κρίνεται ως καινοτόμο και σπουδαίο:

·           Αστέριος Ι. Κουκούδης, Τα Μεγάλα Λιβάδια του Πάικου, Σύλλογος Μεγαλολιβαδιωτών Πάικου Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2000.

·           Αστέριος Ι. Κουκούδης, Η Θεσσαλονίκη και οι Βλάχοι, πρόλογος: Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, Μελέτες για τους Βλάχους 1, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2000.

·           Αστέριος Ι. Κουκούδης, Οι Μητροπόλεις και η Διασπορά των Βλάχων, πρόλογος: Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, Μελέτες για τους Βλάχους 2, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2000.

·           Αστέριος Ι. Κουκούδης, Οι Ολύμπιοι Βλάχοι και τα Βλαχομογλενά, πρόλογος: Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, Μελέτες για τους Βλάχους 3, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2001.

·           Αστέριος Ι. Κουκούδης, Οι Βεργιάνοι Βλάχοι και οι Αρβαντιτόβλαχοι της Κεντρικής Μακεδονίας, πρόλογος: Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Στεφανόπουλος, Μελέτες για τους Βλάχους 4, Εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη 2001.

·           Asterios I. Koukoudis, The Vlachs: Metropolis and Diaspora, Foreword: the President of the Hellenic Rebublic Mr Konstandinos Stefanopoulos, translation: Deborah Whitehouse, Studies on the Vlachs II, Zitros, Thessaloniki 2003.

·           Αστέριος Κουκούδης, Η κοινωνική ζωή στα βλαχοχώρια της Μακεδονίας 1900, Έκθεση Φωτογραφιών, Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα, Θεσσαλονίκη 2006.

·           Αστέριος Ι. Κουκούδης, Από τη ζωή των Βλάχων στα 1900, Ίδρυμα Εγνατία Ηπείρου – Εκδόσεις Καπόν, Αθήνα 2008.

·           Asterios I. Koukoudis, The Life of the Vlachs in 1900, translation: Judith Pink – Megas, Egnatia Epirus Foundation – Kapon Editions, Athens 2008.

·           Астериос Ј. Кукудис, Власите: Метрополи и Дијаспора, Студии за Власите, Превод, предговор и коментар: никола минов, Скопје, 2013.

·           Βασίλης Κ. Γούναρης - Αστέρης Ι. Κουκούδης, «Από την Πίνδο ως της Ροδόπη: Αναζητώντας τις εγκαταστάσεις και την ταυτότητα των Βλάχων», Ίστωρ 10/1997, σελ. 91-137.

·           Asterios I. Koukoudis, «The Vlachs: Metropolis and Diaspora, Introduction, assessment, and conclusions», The Newsletter of the Society Farsarotul, Vol.XVI, Issues 1&2, Fall 2002/Spring 2003, σελ.1-17.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Το ιστορικό των Βλάχων της Ανατολικής Μακεδονίας», (Ξάνθη, 25-26 Σεπτ. 2004), Πρακτικά 1^ου-7^ου Σεμιναρίων Λαογραφίας & Βλάχικων Παραδοσιακών Χορών, Ημερίδων Πανελλήνιων Ανταμωμάτων, Επιμέλεια: Κ. Αδάμ, Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων, σελ.192-203.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Αστική Σχολή Βαρδαρίου 1866 – 57^ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης 2007», Θεσσαλονικέων Πόλις, Παράρτημα Τόμου 22, Θεσσαλονίκη Ιούνιος 2007, σελ.1-48.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Η μεσαιωνική Μεγάλη Βλαχία και η βυζαντινή κοινοπολιτεία», Ίστωρ 15/2009, σελ. 49-63.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Πληθυσμιακές έξοδοι από τον Ασπροπόταμο: τέλη 18^ου – αρχές 19^ου αιώνα», Πρακτικά 9^ου Συμποσίου Ιστορίας – Λαογραφίας και Βλάχικης Παραδοσιακής και Χορού, Π.Ο.Π.Σ.Β., Ο Ασπροπόταμος στο χώρο και το χρόνο, Φιλεκπαιδευτική Αδελφότητα Τζούρτζας της Αθαμανίας (Φ.Α.Τ.Α.), Τρίκαλα 2009, σελ. 116-129.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Αστική Σχολή Βαρδαρίου (1897-1922): ιστορικές τομές και προέλευση μαθητών», Πρακτικά Συνεδρίου Τοπική εκπαιδευτική ιστορία: δάσκαλοι και δασκάλες μιλούν για την ιστορία των σχολείων τους, πρόλογος – επιμέλεια: Χρήστος Τζήκας, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2009, σελ.37-50.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Αστική Σχολή Βαρδαρίου (1897-1922): ιστορικές τομές και προέλευση μαθητών», Πρακτικά Συνεδρίου Οι εκπαιδευτικοί γράφουν και μιλούν για την ιστορία των σχολείων της Θεσσαλονίκης, Τομέας Παιδαγωγικής - Ι.Α.Ν.Ε., Φιλοσοφική Σχολή Α.Π.Θ. & Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, Δήμος Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 2010, σελ.58-75.

·           Αστέρης Κουκούδης, «Η συμβολή των Βλάχων στον Ελληνικό Αστισμό: το παράδειγμα της Θεσσαλονίκης, 1821-1912, Πρακτικά Ημερίδας: Οι Βλάχοι στη Θεσσαλονίκη, Πανελλήνια Ομοσπονδία Πολιτιστικών Συλλόγων Βλάχων – Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 22 Ιανουαρίου 2011, σελ. 9-16.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Οι Βλάχοι στη Νάουσα του 1821: στοιχεία και ενδείξεις διαχρονική παρουσίας», Μελετήματα Ημαθίας, Έτος Γ’, Τόμος 3 (2011), Εταιρεία Μελετών Ιστορίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας, Βέροια 2012, σελ.: 293-318.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Ηράκλεια Σερρών: μια συλλογική βλάχικη Οδύσσεια», Σερραϊκά Χρονικά, (υπό έκδοση)  17^ος τόμος, Ιστορική και Λαογραφική Εταιρεία Σερρών & Μελενίκου, Αθήνα 2013.

·           Αστέριος Κουκούδης, «Η ένταξη των Βεργιάνων Βλάχων στην ελληνική πολιτεία: προκλήσεις, αποκλίσεις και επιπτώσεις, (1912-1940)», Εταιρεία Μελετών Ιστορίας & Πολιτισμού Ν. Ημαθίας, Επιστημονικές Ημερίδες Τοπικής Ιστορίας – 2, Μιλάμε για τη Βέροια του 20^ού αιώνα, 1910-1925: από την αυτοκρατορία στο έθνος, Βέρροια 2013, σελ.109-124. 

·           Κουκούδης, Αστέριος, Βαμβακίδου, Ιφιγένεια (2015), «Χαρτογραφώντας τη βλάχικη διασπορά στα Βαλκάνια», Διεθνές Συμπόσιο: Πολιτισμός και Χώρος στα Βαλκάνια (Θεσσαλονίκη 21-22/11/2014), Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας, σ. 89-107.

Πρόσθετη επίσης και αξιέπαινη η συμβολή του στην ψηφιακή ιστοριογράφηση:

·           Συλλογή, ψηφιοποίηση και τεκμηρίωση 800 ασπρόμαυρων φωτογραφιών με κεντρικό θέμα τους βλάχικους πληθυσμούς στα τέλη του 19^ου και τις αρχές του 20^ού αιώνα. Δωρεά στο Αρχείο του Μουσείου του Μακεδονικού Αγώνα στη Θεσσαλονίκη.

http://www.imma.edu.gr/imma/dbs/Artifacts/index.html?lq=KOUKOUDIS

Θυμίζουμε τα λόγια του από τον πρόλογο της μεταπτυχιακής διπλωματικής του εργασίας:

«Το 2014, βρέθηκα να εργάζομαι στο 23ο Δημοτικό Σχολείο της Καλαμαριάς μετείχα στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Πολιτισμικές Σπουδές Σημειωτικές Δομές και Πρακτικές της Παιδαγωγικής Σχολής - Τμήμα Νηπιαγωγών του Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Τότε μου δόθηκε η ευκαιρία να δω από μια διαφορετική οπτική γωνία τις ιστορικές ταυτότητες. Παράλληλα, είχα να διδάξω το μάθημα της Ιστορίας στην ΣΤ’ τάξη της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Είχα να μιλήσω στα παιδιά για μια περίοδο κατά την οποία δομήθηκε και διαμορφώθηκε η αίσθηση του σύγχρονου Έλληνα. Αναμφίβολα το μάθημα της Ιστορίας, το σχολικό εγχειρίδιο και το διδακτικό περιβάλλον δομούν για τα παιδιά συνθήκες σύνθεσης αντιπροσωπευτικών εικόνων στο μυαλό τους. Έρχονται σε γνωριμία με την απόλυτα καταλυτική  περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης, όταν οι Έλληνες έθεσαν τα θεμέλια του πρώτου, σύγχρονου ελληνικού κράτους. Έτσι, με την τριπλή πια ειδικότητα του δάσκαλου, του ιστορικού ερευνητή και του μεταπτυχιακού ερευνητή στον οπτικό γραμματισμό, αναρωτήθηκα αν τα παιδιά μπορούν να συνθέσουν και να αναπαράξουν ένα μέρος της Ιστορίας. Αν τα παιδιά, έστω και το μικρό δείγμα της ΣΤ’ τάξης που δίδασκα, μπορεί να ανασυνθέσει και να μας μεταφέρει την εικόνα του ανθρώπου, που από ραγιάς μιας ανατολίτικης πολυεθνικής αυτοκρατορίας μεταλλάχθηκε σε πολίτη ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού έθνους/κράτους. Ποιος είναι άραγε για τα παιδιά ο Έλληνας, ποια είναι η εικόνα του, που έζησε και έδρασε στα χρόνια του 1821; Η ιδέα για μια μεταπτυχιακή διπλωματική εργασία γεννήθηκε».

Γράφει ο Γ. Συνεφάκης, τ. Πρόεδρος του Συλλόγου Λιβαδιωτών Θεσσαλονίκης «Ο Γεωργάκης Ολύμπιος» και πανεπιστημιακός της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ:

«Τοπωνύμια και τοπόσημα είναι «Αι επιγραφαί γεγλυμέναι επί του εδάφους», όπως εύστοχα παρατηρούν οι καθηγητές Κατσάνης και Προκόβας, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί επισταμένως με τα ζητήματα των τοπωνυμίων και τοποσήμων, κυρίως για ορεινούς οικισμούς, αλλά και γενικότερα για τις πόλεις και κωμοπόλεις.

Η αποτύπωση της ιστορίας στο έδαφος, καθώς και η σημασιολογική και σημειολογική ονοματολογία των σημείων αναφοράς των επί μέρους στοιχείων της, αναφέρεται στην ιστορική διαδρομή ενός οικισμού, μιας πόλης, ενός έθνους και την καθορίζουν δυο βασικές συνιστώσες: Οι Άνθρωποι και ο Τόπος. Ανάμεσα σ' αυτές, υφαίνεται και δομείται η προσωπικότητα των κατοίκων, η ιδεολογία τους, ο πολιτισμός τους, η πολιτική ιστορία τους, η οικονομία τους, το πολίτευμά τους και γενικότερα σκιαγραφείται η πολυσχιδής φυσιογνωμία τους.

Ο χαρακτήρας και το πνεύμα ενός συγκεκριμένου τόπου, συλλαμβάνεται ως μία ολότητα μνήμης, ιστορίας, μύθου, λόγου, κοινωνικών δομών και ανθρωπογεωγραφικών επικρατειών. Ο τόπος και ο κάθε τόπος, καθώς και η ονοματοδοσία τους, υποβάλλει νοηματικούς κανόνες και όρια, οι οποίοι εκπέμπουν πολιτισμικά μηνύματα. Οι συναισθηματικοί δεσμοί της κοινωνίας ως προς αυτά, είναι πολύ ισχυροί και αυτό τα καθιστά ‘αιώνια’, ακόμη και όταν τυχόν παύσουν να υπάρχουν.

Σε αντίθεση, τώρα, με την τυχαιότητα των διαφόρων γεωφυσικών ή αστικών χαρακτηριστικών, που αξιοποιούνται από τον εγκέφαλο μας ως σημεία αναφοράς, υπάρχει και μια ειδική κατηγορία τοποσήμων, τα οποία έχουν τοποθετηθεί ή ονοματοδοθεί επί τούτου.

Τα ονόματα των οδών, δηλαδή τμημάτων του αστικού ιστού, είναι ιδιάζοντα τοπόσημα, τα οποία εκλαμβάνονται αυτομάτως ως σημεία αναφοράς της πόλης, καταλαμβάνοντας θέσεις μειζόνων ή ελασσόνων κομβικών σημείων στον μνημονικό μας χάρτη, ανάλογα με την εμβέλειά τους στον αστικό ιστό.

Έτσι, ένα όνομα οδού, ανεξάρτητα από την θέση που έχει στην ιεράρχηση του οδικού συστήματος μιάς πόλης, θα ανασύρεται και θα προβάλλεται στο υποσυνείδητο ή και στη συνείδηση των πολιτών της, κάθε φορά που η μνήμη τους θα ανατρέχει στη σχετική περιοχή της πόλης.

Με την έννοια αυτή, η ονοματοδοσία μιάς οδού με ένα όνομα φορτισμένο ιστορικά, λόγω της προσφοράς του στην τοπική κοινωνία και στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο, στην ουσία δημιουργεί και προσδίδει μία «ταυτότητα» στο τμήμα αυτό του αστικού ιστού, καθιστώντας το επώνυμο και διακριτό, αλλά κυρίως μεταφέροντας συναισθηματική και αξιακή φόρτιση, αποτυπώνοντας ανεξίτηλα το έργο του τιμωμένου, καθιστώντας το τμήμα της συλλογικής κοινωνικής αστικής μνήμης.

Συνοψίζοντας, προσωπικά πιστεύω ακράδαντα, ότι η εν γένει κοινωνική και επιστημονική προσωπικότητα του αείμνηστου Αστερίου Κουκούδη, αξίζει να αποτυπωθεί με την απόδοση του ονόματός του σε μία σημαντική οδό της γενέτειράς του πόλης της Βέροιας, την οποία οδό θα κοσμεί με την μνήμη του».